Ғани Әлихан
- Бала кезім ғой , күн ұзақ үй көрмей ойын ойнайтынмын . Жәмән велосипедті мініп алып бір топ бала өзенге кететінбіз — деп сөзін бастады келесі бір сұхбаттасым . Ол заманның кеңшілік тұсы , қадірлеп, үкілеп келген КСРО-мыздың соңғы тұяғын серпитін соңғы бес жылы еді .
Бір күні сондай ойыннан келсем, біздің үйдің алдында үлкен жүк көлігі тұр . Бала емеспіз бе, қызық көріп жетіп бардық . Сөйтсем,біздің үйдің жанындағы үйге әлдебіреу көшіп кеп жатыр екен . Жүк түсіріп көмектесіп болып жүрміз . Біраз бала қойсын ба жарты сағатта жүк көліктің астаң - кестеңін шығардық .
Сөйтіп ойда жоқта үш жыл қаңырап бос тұрған көрші үйде жаңа көршім пайда болды . Менің мамамның сол баяғы аңқылдаған ақ көңілі . Еркекті інім деп , қатынды келін деп , тамаққа шақырып араласып кетті . Екі сөзінің бірі : «Балам көршіңмен жақсы бол деген бар . Алыстағы ағайыннан жақындағы көршің артық деген . Мына жігіт енді менің інім болса , мына келіншек келінім болады . Қазақтың бәрі бірі - біріне бауыр, балам . Келін ғой таза қазақ емес. Бірақ мына бала , қазақтың баласы . Демек, бұл келіншек — менің келінім» — деп тоңқылыма жауап бергені бар
Өйткені «Танымайтын адамды інім деп неңіз бар» - деп томсырайғанмын . Міне , осылайша құдай бізге көрші берді . Құрсын көрші болғанда қандай , бұлшық еттері бұлтиған ағамен , шексіз сұлулықтың иесі болған жеңеше берді . Бұл менің сонау жетінші сыныпты бітіріп сегізге аяқ басқан кезім . Айттым ғой, мамамның ақкөңілдігі бәрінен асып түсті . Екі - үш күннің бірінде әлгі келіншекті шәйға шақырып сүтті шәйді қонжитатын .
Тіпті , мамам татардың қызы дегеніне "татар келін" деп ат қойып та үлгірді . Сонан болар бұл келіншек біздің үйге үйреніп, мамамның іші бауырына кіріп алды . Өзі осы Тараздың қызымын дейтін . Ағамыз сонау Орал жақтікі . Құдай қосса шараң барма ? Екеуі де бір-бір реттен ажырасып, екінші бақ деп бірін - бірі тапқандары екен .
Ағамыздан біріншінің соңында бір ұл кеткен дейді . Келіншекте бала жоқ . Табысқандарына екі жылдың жүзі болыпты . Әрине, мұның бәрін шәй үстінде татар келіннің аузынан естігенім . Онан басқасының бәрі жұмбақ . Жұмбақ дейтінім сүйсінбеске амалың жоқ . Қос анары бұлтиған өте әдемі келіншек . Мына жындыға қайдан еріп жүргені дерсің . Жынды дейтінім ағамыздың бір беткей тентек екені көзге ұрып тұратын . Сосын бұл жеңгемізде киім үлгісі де ерекше . Қазақша кейпін бұзбаған менің ауылымнан ерекше киінетін . Айтпақшы, қандай киім киседе құлпырып шыға келетін . Тіпті ештеңе кимей жалаңаш жүрседе жарасатын сияқты . Тфәй - тфәй бала болсам да осыны аңғардым ба , әлде ерте есейдім бе білмеймін .
Көз алмай соңынан ұрын қарап жүргенімде тоғыз бітіп он жетті . Бұл келіншек онан сайын сұлулана түсті . Жасы қаншада десеңіз ол бақандай он жасқа үлкен . Мен он бесте, ол жиырма бесте . Нағыз құшағыңды қайнататын жаста . Міне мені осы ой басқалы қашан . Құдай ұрды ғой мені . Ұрғанда тас төбемнен қос қолдап ұрды . Өзімнен он жас үлкен келіншекке осылайша ғашық боп тындым . Тіпті қарама - қарсы терезесінің жарығы сөнсе қызғанатынды шығардым . Онан әрі қияли өрбімек . Жарықты сөндіріп тастап ағамның құшағына лып берді ғой , ол анық . Ұрын барып қарасамба екен ? Құрсын керек емес . Ағамыз көріп қалса ұрып өлтірер . Анау шойын жұдырықтан жесең аман қалуың да екі талай . Сол жерде шыбын жаның көкке ұшып кетуі мүмкін . Бірақ бұл менің ойым ғана . Қыз құшағын көрмеген соң қызық маған . Құрмағыр сен қайқаймай жөніңе жат , жөніңе . Қақ басыңа бір ұратын неме . Ағам білсе мойыныңды үзіп алады ұқтың ба сен? Бірақ ...бірақ жабулы пердеден сығалап тағы да қарадым . Анау қараңғы қапастың ішінде не боп жатыр екен . Күйбеңдеген қу тірлік шығар . Тым болмаса сүлбесі көрінсе ғой . Қысқасы сол ағамның орнына өзімді қойып ұйықтап кетіппін .
Таңғажайып түстер көрдім . Татар келінді тырдай жалаңаштап тағылап жатыр екенмін . Өзінде төрттағандап қойыппын . Онан төңкерілген қос анары бар емеспе .?Қолтығының астынан басымды тығып соны сорып жатырмын . Бірде оңынан , бірде солынан . Ойбуй құрыды бәрі , өйткені оянып кеттім . Шомылмасқа амалым жоқ . Эххх күш қайратыңның осындай былығы барда . Несін жасырайын . Есі дұрыс еркек атаулының бәрі басынан өткерді ғой мұны . Қазір ғой ол , қыз көрседе қызыл көрседе міз бақпай тұратыны . Ол кезде енді ... осы қысқасы . Бүлініп бүлдіріп жүргенің . Жуынып болып қалғанымда мамамның даусы шықты . Әне кетті дейсің .
- Күнім , жарығым , құлыным өмірім . Құлағым үйреніп етім өліп кеткен сөздер ғой бұл . Өйткені күніне жүз рет қайталамаса шәй батпайды .
- Әу мам , қазір міне . Сүртініп алайын , іше беріңіз .
- Әй шәйің суып қалады . Суыған шәй шәй болама ?- деген мамам әлдекіммен күбірлесе кетті . Зып беріп жетіп келдім . Мәссаған , татар келіні отыр . Аңдығаны мен сияқты осының . Соңғы кездері көзқарасыда басқаша көрініп жүр . Оның үстіне өткенде Саконтай қызың барма ?- деп сұрағанын қайтерсің . Сонымен не ойы бар ?
- Апа ау асығыспын , нан ауыз тисем жетер . Кешке ініңіздің жұмысынан қонақ келетін еді . Соған Сакон маған көмектессе , үйді бір астан- кестенін шығарып тазаласам - дейді . Мамам не десін , түске дейін бітірсең болды . Сабағынан кеш қалмасын деп сыртымнан сатып салды . Қызық екен өздері . Мен әлі барамын ба жоқ па ? Менен сұрамай қалай ғана айтып отыр . Тап қазір қолым ауырып отыр десем бітті . Мамам мені өлседе жібермейді . Бірақ қалайша ...бармаймын дей алмадым . Соңынан ере бердім . Тәпішкесі тырсылдаған жеңешем үйіне әкелді . Жүгіріп жүріп біраз шаруасын тындырдық .
Міне- міне ойлағанымдай , үйіме қарама - қарсы бөлмесінде кең кереует тұр . Эхх , талай тәтті түннің куәсі ғой бұл кереует . Түнде жарықты сөндірген соң біраз ойқастаған шығар . Мен оны бұрында білетінмін . Өйткені мамамнан сұраған соң соңына еріп талай көмекке келгем . Тіпті есімде жоқ . Соңғы үш жылда отыз рет келсем керек . Қысқасы байдың бастықтары келеді екен . Мықты дайындық жасадық . Ал енді шәйің шала болды ғой , шәй ішейік — деген жеңешем ас бөлмеге зып берді .
Онан жатын бөлмесіне жүгірді. Құдай -ай көзім шықсын . Жұқа сылбыр халаттың ішінен әппақ киіп келді . Ол аздай келте халаттың ортаңғы екі — ақ түймесін іліпті . Қаласаң жоғарыдан қара . Мен мұндалап қос анары тұр . Ол аз десең төменнен қара . Жырық неме жылғасы бар . Шет жағасы көрініп аппақ сандары жалтырап тұр .
Бұл не сонда , әдейі ме әлде болып болғаны осы ма ? Басынан орамалын тастамайтын менің мамамның алдында мынауың бір жүрген жезөкше ғой. Ия ия , натури таза жезөкшенің киімі . Мен мұндай киімді шет ел киноларынана ғана көргем . Олда Кеңес Өкіметінің қабырғасы сөгіле бастағанда . Айтқандай мен оныншыны бітіретін жылы Кеңес Өкіметі құлап кәммунистер өре қашты ғой . Қашпағаны биліктен айрылып бейшара күйге түсті . Сонан болар бір жылдары бай тұрған біздің созхоздың берекесі кеткен жыл бұл . Сосын заман сол заман болса да адам өзгере бастаған кез бұл . Міне осындай алғау далғауға менің балалық шағым тұспа тұс келді . Бірақ , енді біз Демократиялық ел болмақпыз . Аузыңа не келеді айт . Ойыңа не келеді істе . Ешкім қой демейді, өйткені,демократия деген қате түсінік қалыптасты . Әй бірақ сол демократияңды қоя тұрып жеңешемнің шәйін айтайыншы . Шәй құйған саусақтарын айтайыншы . Құрсын бес саусағының тырнағы бес түрлі . Біріншісі - қызыл, екіншісі - сары, үшіншісі - жасыл . Ее сорлы басым мен мұндайды көріппін бе ?Қой болмайды бұл , мынауың тошні жәлеп . Мұның қолынан шәй ішу деген қандай жиіркенішті маған . Есім барда елімді табайын . Мамамнан қалған сүтті шәймен таба нанға май жағып жеп мектебіме зытайын .
Бірақ мені татар жеңешем жібере қоймады .
- Отырсай Сакон ! Отыршы әңгіме айтайық — дейді . Ойбай көтек , әңгімесі нес мынаның . Екеуміз не әңгіме айтуымыз мүмкін . Отырайын енді сенімен өсек соғып .
- Мектепке кетуім керек жеңеше - деп міңгірледім . Алайда ол мені жібермеді .
- Менің шәйімнен ішпесең , ренжимін - деп бұртиды . Өзінің болып болғаны осыма, әлде еркелігі ме білмедім шәй біткенше басымды айналдырды . Сұрақтарды үсті — үстіне үйіп төгіп , соңыңда мынандай сөзімен шошытып тастады .
- Сако , сен енді жігітсің ғой . Жасың он жетіге кеп қалды . Әне - міне дегенше мектебіңді бітіресің . Сұрайын дегенім осы жасыңа кеп қызбен болып көрдің ба ?-дейді.
Ойбай деп аударылып түстім . Бірақ осы сөзі менің бетімді ашты . Жезөкше деген жеңешеме тығыла түстім . Тек ағамның көлеңкесінен қорқып шыдап жүрдім . Ал татар жеңешем соңыма түсіп алды . Осылайша арамызда ит пен мысық ойыны басталды . Соңында мамама ештеңе айтпаймын , жігітше сөзім деген уәдемді алды . Сонымен ...қыз құшағына құлайтын күнім жақындай түсті .
Жалғасы бар...
