el24.kz 2025 жылдың көктемінде Қазақстан Мәжілісінде Жасанды интеллект (ЖИ) туралы алғашқы заң жобасы қаралып жатыр.Бұл бастама елдегі цифрлық технологиялардың қарқынды дамуы мен әлемдегі трендтерге жауап ретінде көтеріліп отыр.
Дегенмен, бір сұрақ туындайды: ЖИ адамзатқа қаншалықты қауіп төндіреді? Бүгінгі таңда қандай мамандық иелері жұмыссыз қалып жатыр?
Жасанды интеллекттің мүмкіндіктері мен қатері
Бүгінде ЖИ тек қана қарапайым сұрақтарға жауап беретін құрал емес. Ол шығармашылықпен айналысады, код жазады, медициналық диагноз қояды, тіпті ғылыми мақалалар мен құқықтық құжаттар да дайындайды.
Біріккен Ұлттар Ұйымы мен World Economic Forum деректеріне сүйенсек, алдағы бес жылда әлем бойынша 85 миллион жұмыс орны жойылып, орнына 97 миллион жаңа мамандық пайда болады. Бұл трансформацияда жеңілгендер де, жеңгендер де болады.
ЖИ-дің басты қаупі:
Ақпаратты манипуляциялау (фейк жаңалықтар, дипфейк)
Киберқауіпсіздік мәселелері (вирустарды ЖИ арқылы жасау)
Эмоциялық және әлеуметтік байланыстың әлсіреуі
Мамандықтардың жойылуы және жұмыссыздықтың өсуі
Бұған қоса, ЖИ арқылы шешім қабылдауда адамгершілік өлшемнің жоқтығы — бөлек алаңдататын мәселе. Мәжілісте қаралып жатқан заң жобасы ең алдымен осы аспектілерді бақылауға алуды көздейді.
Қазіргі таңда қандай мамандықтар қысқаруда?
Бүгінгі күні әлем бойынша жасанды интеллект бірқатар салаларда адам еңбегін ығыстырып жатыр. Атап айтқанда:
Бухгалтерлер: Автоматтандырылған есеп жүйелері олардың көптеген қызметін алмастырып отыр. ЖИ қаржылық есеп берулер мен салық есептемелерін жылдам әрі дәл жасай алады.
Құжаттарды өңдеу мамандары: Құқықтық құжаттар мен келісімшарттарды енді арнайы алгоритмдер өздігінен әзірлейді.
Клиенттерге қызмет көрсету агенттері: Банктер мен интернет-дүкендер чат-боттар арқылы тұтынушылардың сұранысын автоматты түрде қабылдап, жауап беруді жолға қойған.
Базалық журналистика (жаңалықты қайта жазу): Әлемнің кейбір ақпарат агенттіктері енді спорт нәтижелері немесе ауа райы сияқты стандартты жаңалықтарды ЖИ арқылы автоматты түрде жариялайды.
Дизайнерлер (қарапайым графика): ЖИ-генераторлар плакаттар, логотиптер және жарнама баннерлерін адам көмегінсіз жасай алады.
Операторлар мен деректер енгізушілер: Мәліметтерді жинау және өңдеу процестері толық автоматтандырылып, адам еңбегіне деген сұраныс азайып барады.
Мамандардың айтуынша, 2027 жылға қарай креативтілік, күрделі мәселені шешу және эмоционалды интеллект қажет ететін мамандықтар ғана сұраныста қалады.
Қазақстандағы ЖИ дамуы
Қазақстанда әзірге ЖИ кеңінен енген жоқ, бірақ банктік секторда, медицинада және электрондық үкімет қызметтерінде жасанды интеллект элементтері енгізіле бастады. Сондықтан заң жобасында:
ЖИ арқылы жасалған өнімнің сапасы,
Пайдаланушының жеке деректерінің қорғалуы,
ЖИ-ді бақылау және сертификаттау механизмдері,
Этикалық нормалар енгізу мәселелері қарастырылуда.
Ақпарат және қоғамдық даму министрлігінің мәліметінше, ЖИ-ді реттемей, оның дамуын бақылаусыз қалдыру қоғамға ұзақ мерзімді қауіп төндіруі мүмкін.
Сарапшылар не дейді?
Цифрлық технологиялар жөніндегі сарапшы Әсет Тұрғанов былай дейді:
"ЖИ — құрал ғана. Оның қалай қолданылатыны бізге байланысты. Заңсыз немесе адамгершілікке жат пайдаланылған ЖИ қоғамда үлкен әлеуметтік қақтығыстар тудыруы мүмкін."
Ал заңгер әрі технологиялық құқық бойынша кеңесші Анар Қуатова:
"Егер заңмен реттелмесе, ЖИ авторлық құқықты, жеке өмірді қорғау заңдарын бұзу қаупі бар. Сондықтан Қазақстанның бұл қадамы дер кезінде жасалып отыр."
Жасанды интеллект — прогрестің айқын көрінісі. Алайда оны дұрыс пайдаланбаса, ол өзге қауіптермен бірге келеді. Мәжілісте қаралып жатқан заң жобасы — бұл Қазақстанның жаһандық цифрлық әлемде қауіпсіз әрі бәсекеге қабілетті болуға ұмтылуының белгісі.
Адамзат пен ЖИ арасында тепе-теңдік сақталса ғана, технология адамға қызмет етеді. Керісінше болса, адамзат технологияға қызмет етуі мүмкін.
