Аносмия қайдан пайда болады?

Бірінші қадам - біздің қалай иіс сезетінімізді түсіну. Жалпы алғанда, бұл келесідей болады.

Иіс молекулалары мұрынға және мұрын қуысына енеді. Оларды иіс сезу рецепторлары қабылдап алады. Олар миға иіс молекулаларының сипаттамалары кодталған сигнал жібереді. Ми келген хабарламаны талдаған соң, біз құлпынай сияқты иіске ие екендігін түсінеміз!

Молекулаларды ұстап, сигнал беру немесе оны мида талдау сияқты кезеңдердің кез келгенінде сәтсіздікке ұшырау - иістерді тану қабілетін жоғалтуға әкеледі. Аносмия осылай пайда болады.

Сирек жағдайларда адамдар иіс сезу қабілетінсіз дүниеге келеді. Мұны туа біткен аносмия деп атайды.

Аносмия уақытша немесе тұрақты болуы мүмкін. Бұл иісті сезу кезеңдерінің қайсысы сәтсіз болғанына байланысты. Иіс сезу қабілетін жоғалтудың ең көп кездесетін себептері:

Мұрынның шырышты қабатының зақымдануы

Көбінесе, иіс сезу қабілеті шырышты қабаттың қабынуы мен ісінуіне және шырыштың көп бөлінуіне байланысты жоғалады. Мұндай жағдайда иісті заттар молекулалары иіс сезу рецепторларына жете алмайды.

1. Өткір синусит. Ол - мұрын қуысының шырышты қабатының өткір қабынуы. Мұрынның қай қуысының қабынуына байланысты синуситтің бірнеше түрі болады: гайморит, фронтит, этмоидит.

2.ЖРВИ.

3. Тұмау.

4. Поллиноз. Ол - жоғары тыныс жолдары мен көздің шырышты қабығына өсімдік тозаңының түсуінен пайда болатын аллергиялық ауру. Поллиноз аллергиялық ринит деп аталатын ауруға әкеледі, яғни тыныс алу жолдарының шырышты қабығы қабынады, мұрын бітеліп, одан көп мөлшерде су бөлінеді, көзден жас ағып, түшкірік жиілейді.

5. Аллергиялық емес ринит. Бұл жағдайда біз аллергиямен байланысы жоқ созылмалы ринит туралы айтып отырмыз.

6. Шылым шегу. Егер сіз көп темекі шегетін болсаңыз, темекі түтіні сіздің мұрын жолдарыңыздың қабынуын тудыруы мүмкін. 

Мұрын жолдарының бітелуі

Егер мұрында иісті заттардың рецепторларға жетуіне жол бермейтін тосқауыл болса, иіс сезу қабілеті жоғалуы әбден мүмкін.

1. Мұрын полиптері. Бұл созылмалы қабынудың салдарынан мұрынның немесе мұрын қуысының шырышты қабығында дамитын жұмсақ қатерсіз түзілімдердің атауы. Кішкентай полиптер әдетте қиындық тудырмайды. Ал үлкендері мұрын арқылы ауа ағынының енуіне кедергі келтіруі мүмкін, бұл тыныс алуды қиындатады және тұрақты түрде мұрын бітелу сезімін тудырады.

2. Мұрын қалқасының қисаюы.

3. Ісіктер (қатерлі ісіктерді қоса алғанда).

Ми немесе жүйке талшықтарының зақымдануы

Дәл осы себептен ғалымдар айтқандай, иіс сезу қабілеті COVID-19-бен ауырғанда жоғалады. Агрессивті коронавирус тыныс алу жүйесіне ғана емес, сонымен қатар жүйке жүйесіне де әсер етеді екен. Нәтижесінде иіс сезу рецепторлары миға анықталған иіс молекулалары туралы хабарлама жібере алмайды. Алайда жүйке талшықтары басқа себептерге де байланысты зақымдалуы мүмкін.

1. Қартаю.

2. Деменция. Бұл - ми жасушалары зақымданатын немесе жойылатын патологиялық процестің атауы. Деменцияның ең көп кездесетін түрлері - Альцгеймер және Паркинсон аурулары. Иіс сезу қабілетінің нашарлауы ми ауруларының алғашқы белгілерінің бірі болып табылады.

3. Шашыраңқы склероз. Бұл ауру жүйке тінінің зақымдалуымен бірге жүреді.

4. Қант диабеті. Бұл ауру, әсіресе, жүйке талшықтарын жояды.

5. Гипотиреоз. Қалқанша безінің гормондарының жеткіліксіз өндірілуіне байланысты дәм мен иіс сезу қабілеттері кейде нашарлайды.

6. Церебральды аневризма. Аневризма - бұл артериялардың қабырғаларында пайда болатынбұлтималар. Аневризмалардың бірі жақын орналасқан жүйке талшықтарын зақымдауы немесе белгі берілуіне кедергі келтіруі мүмкін.

7. Мұрынның шырышты қабығының күюі. Мысалы, белгілі бір химиялық заттармен тыныс алудан туындаған күйік.

8. Біртекті және аз тамақтану. Рационда қоректік заттардың жетіспеуі мидың жұмысын бұзуы мүмкін.

9. Белгілі бір дәрі-дәрмектерді қабылдау. Кейде иіс сезу қабілетінің жоғалуына антибиотиктер, қан қысымының жоғарылауы кезінде берілетін дәрілер мен антигистаминдер жауап береді.

10. Инсульт.

11. Маскүнемдік.

12. Бас сүйегі мен ми жарақаты немесе миға жасалатын оталар.

13. Ми ісіктері.

Егер сіздің иіс сезу қабілетіңіз жоғалса не істеу керек

Әмбебап кеңес - терапевтке бару. Мүмкіндігінше тезірек барған жөн: кейде иіс сезу қабілетінің жоғалуы шынымен ауыр аурулардың белгісі болып табылады, ал диагноз неғұрлым ертерек жасалса, сауығу мүмкіндігі соғұрлым жоғары болады.

Дәрігер сіздің денсаулығыңыз және басқа белгілер туралы сұрап, тексерістен өткізеді. Көбінесе бұл аносмияның себебін анықтау үшін жеткілікті - салқын тию, поллиноз, шырышты қабықтың күйіп қалуы сияқты диагноздар оңай табылады. Егер сіз иіс сезу қабілетінің неліктен жоғалып кеткенін бірден анықтай алмасаңыз, дәрігер сізге қосымша тексерулерден өтуді тапсырады:

• Гормондардың бұзылуы немесе қоректік заттардың жетіспеушілігіне қатысты мәселелерді қарастырмау үшін қан анализін тапсырыңыз.
• Мүмкін болатын ісіктерді, қан тамырларының ауруларын немесе жүйке тінінің зақымдалуын анықтау үшін мидың КТ (компьютерлік томографиясын) немесе МРТ (магнитті-резонанстық томографиясын) жасаңыз.
• Мұрын эндоскопиясын жасаңыз. Бұл процедура кезінде дәрігер мұрын жолдары мен мұрын қуысын зондпен тексереді.

Аносмияны емдеу оның пайда болу себебімен тікелей байланысты. Егер иіс сезу қабілетінің жоғалуы әдеттегі суық тиюмен, поллинозбен немесе ЖРВИ-мен байланысты болса, арнайы ем қажет емес: емделіп, қалыпқа келсеңіз жеткілікті және иіс сезу қабілеті оралады. Кейде хирургиялық әдістер көмектеседі. Мысалы, дәрігеріңіз полиптерді алып тастауды немесе мұрын қалқасының қисаюын түзетуді ұсынуы мүмкін.

Жүйке тінінің бұзылуы сияқты неғұрлым ауыр жағдайлардан иіс сезу қабілеті жоғалса, гормоналды және басқа дәрі-дәрмектерді қабылдау қажет болады. Оларды бұдан былай терапевт емес, бейінді маман - невропатолог немесе психиатр тағайындайтын болады.

Өкінішке орай, аносмияны емдеу әрдайым сәтті бола бермейді. Мұндай жағдайға дайын болған дұрыс.