Фариза Амангелдіқызы
Әңгіме
Бүгін анасы өте кеш келді. Асханада шу шығып, касса толық емес, ақша ұрланған деп жұмысшыларды түнге дейін ұстапты.
Құдай оңдағанда Дәмет кассаға мүлде жоламайды. Қолы қалт етсе жұмысшылар бөлмесінен шықпайды. Тығылып тоқыма тоқиды. Онысы тоқыма нәски, жәкет, қалпақтар. Кейде сұрап тапсырыс беретіндер де бар. Шүкір осы өміріме дейді. Бірақ алда қандай қиындықтар күтіп тұрғанынан бейхабар жесір, жалғыз басты ана барынша еңбектеніп алға ұмтылып келеді. Енді міне, асхана иесі барлық жұмысшыларды жұмыстан босатамын деп отыр. Ертең мәселе шешілетін болды деп түн ортасында қайтарды. Үйіне келсе Әсел мен Асан анасын күтіп әлі отыр екен.
- Жандарым менің, неге ұйықтай бермедіңдер?
- Апа, сіз бұлай кешікпеуші едіңіз ғой? Қорықтық.
- Жаным сол, қарындарың ашты ма? Сендерге тәтті алып келдім, - деп асханада қоқысқа тастайтын қалған тамақтардың тазасын теріп салып келген көк дорбасын үстел үстіне қойды. Көздері жайнап кеткен Асан қолын сумаң еткізіп көк дорбаны қомағайлана ашты. Қанша дегенмен қыз баласы Әсел ішегі шұрқырап тұрса да, салмақты үнмен:
- Асан, қоя тұрсаңшы. Апам жуынып келсін. Бәріміз отырып шәй ішейік,- деді. Деуін дегенмен екі көзін дорбадан алар емес. Мұны байқаған Дәмет қызының басынан сипап тамағына тіреліп қалған ащы өксікті бір жұтынып итерді де, көзіне келіп қалған мөлдір тамшыны білінер-білінбес қолымен сырғытты да:
- Мен сол жақтан тамақанып келдім құлыным, жей беріңдер, шаршадым, дем алайын,- деп бұрыштағы сықырлаған кереуетке жайғасты. Әсел мен Асан қарындары тойғанша ішіп-жеп масайрап қалды. Сондағы жеп жатқандары: тістелген тәтті тоқаш, жартысы үзілген шұжық, басқа тағаммен араласып кеткен езілген картоп, бәрі- бәрі асханаға тамақтануға келген адамдардан қалған тамақтар еді...
Ертеңіне таңертең ұлы мен қызын мектепке жіберген Дәмет ақырын аяңдап жұмысына келді. Бастығы есік алдында тұр. Дәметті көңілсіз қарсы алды.
- Апай, біз жұмысшыларды қысқарттық. Жаңа жұмысшылар іздеп жатырмыз. Мынау осы айдың кешеге дейін істеген жалақыңыз. Разы болыңыз.
- …
- Жандарым менің, неге ұйықтай бермедіңдер?
- Апа, сіз бұлай кешікпеуші едіңіз ғой? Қорықтық.
- Жаным сол, қарындарың ашты ма? Сендерге тәтті алып келдім, - деп асханада қоқысқа тастайтын қалған тамақтардың тазасын теріп салып келген көк дорбасын үстел үстіне қойды. Көздері жайнап кеткен Асан қолын сумаң еткізіп көк дорбаны қомағайлана ашты. Қанша дегенмен қыз баласы Әсел ішегі шұрқырап тұрса да, салмақты үнмен:
- Асан, қоя тұрсаңшы. Апам жуынып келсін. Бәріміз отырып шәй ішейік,- деді. Деуін дегенмен екі көзін дорбадан алар емес. Мұны байқаған Дәмет қызының басынан сипап тамағына тіреліп қалған ащы өксікті бір жұтынып итерді де, көзіне келіп қалған мөлдір тамшыны білінер-білінбес қолымен сырғытты да:
- Мен сол жақтан тамақанып келдім құлыным, жей беріңдер, шаршадым, дем алайын,- деп бұрыштағы сықырлаған кереуетке жайғасты. Әсел мен Асан қарындары тойғанша ішіп-жеп масайрап қалды. Сондағы жеп жатқандары: тістелген тәтті тоқаш, жартысы үзілген шұжық, басқа тағаммен араласып кеткен езілген картоп, бәрі- бәрі асханаға тамақтануға келген адамдардан қалған тамақтар еді...
Ертеңіне таңертең ұлы мен қызын мектепке жіберген Дәмет ақырын аяңдап жұмысына келді. Бастығы есік алдында тұр. Дәметті көңілсіз қарсы алды.
- Апай, біз жұмысшыларды қысқарттық. Жаңа жұмысшылар іздеп жатырмыз. Мынау осы айдың кешеге дейін істеген жалақыңыз. Разы болыңыз.
- …
Ештеңе айта алмастан Дәмет кері қайтты. Ерді не істейді? Қайта жұмыс іздеу керек. Торланған қара жүзі мен, ескі киіміне қарап көп жер жұмысқа алудан бас тартты. Кешке дейін табанынан тозып жұмыс таппай үйіне қайтты. Үйдің жалақысы да бар. Басы қатқан бишара ана екі баласын құшақтап ұзақ отырды. Ертең қайта жұмыс іздеп шықпасам болмайды деп түйді...
Осылайша күндер өте берді. Баяғы қиыншылық қиыншылық па? Қазір мүлде жүдеп кеткен. Жұмыс жоқ. Жұмысқа алса да екі күн тегін істетіп жарамайсың деп қайта шығарып жібереді. Ақыры соңында қаланың қақ ортасындағы үлкен көпірдің астынан орын тапты. Өткен-кеткенге қол жайып тиын-тебен сұрайды. Күніне тапқан аз ғана ақшаны талғажау етіп отырады. Бір үйдің ескі гаражын тегін паналаған. Соған қарамастан Әсел мен Асан өте таза болды. Мектепке тап-тұйнақтай болып барып келеді. Қыста гараж ішіне үй иесі кішкентей пеш жасап берді. Өзі қуыстай бөлме болғандықтан қатты ысып кетеді. Тіпті жағатын отынды да үй иесі тегін берді. Аллаға шүкіршілігін айтып, сол үйдің тілеуін тілеп күндер өте берді. Таңнан қара кешке дейін көпірдің астында отырады. Кешке үйге келіп таңға дейін тоқыма тоқиды. Кейде әдемі шыққан жұмысын өзімен бірге ала кетеді. Отырған жеріне қойып сатады. Алушылар да бар. Кезекті бір күні нәскилерін жайып, жанына тиын сұрайтын қалтасын қойып ойланып отыр еді:
- Апай!- деген дауыс селк еткізді. Жалт қарады.
- Сәлеметсіз бе! Сіздің көп күннен бері осында отырғаныңызды байқаймын. Мына тоқымаларды өзіңіз тоқисыз ба?
- Иә,- деді баяу үнмен.
- Менің әкемнің осындай тоқыма шығаратын кішігірім цехы бар. Мүмкін сонда жұмыс істерсіз? Қалай қарайсыз?
- Ау? Жұмыс? Мен бе? Мені алады ма? - деді көздері жайнап.
- Иә, айтып көрейін. Заттарыңыз әдемі шығыпты. Біреуін сатып алайын. Әкеме көрсетемін. Ертең тағы келемін апай,- деп бір нәскиді алды да жөніне кетті.
Ойланып қалған Дәмет үміттене де алмады, қуана да алмады. Тәтті өмірден үмітін үзгелі қашан. Мейлі, бір мәнісі болар, деп қолын бір сілтеді де отыра берді. Кешке үйіне қайтты. Әсел бұл күнде бойжетіп қалған. Биыл мектепті аяқтайды. Асан 6-сыныпта.
Дәмет ертеңіне жұмысқа асықты. Үмітсіз шайтан. Қатты арманға берілгісі келмесе де, тәтті бір сағым жетелеп қоймайды. Мүмкін расымен жұмысқа алса ше? Алладан күдер үзбеу керек, деп өзін-өзі қайрап қойды. Балалар мектепке кетті. Бишаралар кіп-кішкентай болып, сонау алыс мектепке жаяу барады. Қол жайып тапқан ақшасынан Дәмет балаларына жол ақы мен жүрек жалғауға күнделікті беріп тұрады. Бірақ екеуі тиындарын жинап жүр. Аяқ астынан үйге керек болып қалар деп. Бүгін де анасынан тығылып жаяу кетті. Дәмет балалар кеткен соң өзінің күнделікті шаруасына кірісті. Көпірдің астына келіп жайғасты. Түске дейін отырды. Кешегі үміт отын жағып кеткен қыз көрінбейді. Бәсе, деді Дәмет. Қайдағы батпан құйрық, айдалада жатқан құйрық?- деп ернін бір сылп еткізді де ұзақтан көрінген тауға қарап отыра берді. Түс ауып, кеш батқалы жатыр. Дәмет енді аз отырса қайтуға ыңғайланады. Кешегі кеткен қыздың жолына қарап-қарап қояды. Бірақ ешкім көрінер емес. Ішкі реніш жеңді ме, әйтеуір көз алдына келіп қалған жасты да байқамай қалды. Солқылдап жылап жіберді. Кімге ренжиді? Мойнына артып қойғандай ол қыз кімі еді? Әкесі ше? Түптеп келгенде бұған көмектесуге міндетті де емес қой. Біраз көз жасына ерік берген бишара ана қатпарланған қолымен жүзін сүртті де, орнынан тұрды. Ертерек кетпесе кешкісін мына жерге ішкен-шеккендер жиналып жын-ойнақ қылады. Астындағы картон қағазын алып қолтығына қысты. Тоқымаларын орап целлофанға сала бергені сол еді, жалтыраған үлкен қара көлік келіп тура алдына тоқтады. Абдырап түсінбей қалған Дәмет:
- Кетем, кетем. Міне кеттім,- деп ақтала жөнелді. Әдетте милициялар көрсе, осылай мазасын алушы еді. Солар екен деп ойлады.
Көлік артынан кешегі қыз түсті.
- Апай қорықпаңыз, мен ғой. Кеше келіп едім ұмытып қалмадыңыз ба?
Дәмет бірден таныды.
- Иә, қызым. Таныдым. Мен әлгі милиция деп ойлап...- деп өзінің әрекетінен ұялып қалды. Машинаның алдыңғы орындығынан үлкендеу, көкшіл көзді сары бір кісі түсті.
- Сәлеметсіз бе! Кеше қызым сіз туралы айтып еді. Қайда барасыз. Үйіңізге жеткізіп салайын. Жолда сөйлесіп барармыз.
- Мен осында жақын маңда тұрамын. Негізі жаяу барсам да болады,- деп көлікке мінуге қымсынды.
- Ол не дегеніңіз? Мен әдейі іздеп келдім емес пе сізді? Жалпы жұмыс жайлы сөйлесеміз. Сондықтан машинаға отырыңыз,- деді әлгі кісі.
- Иә, апай. Мен кеше сіздің тоқыма заттарыңызды әкеме көрсеткенмін. Жүріңіз деп қолынан ұстады.
Мұндай мейірімділікті көптен бері көрмеген Дәмет ыңғайсызданып көлікке отырды. Қымбат әрі ыңғайлы көлік үлкен жолда ақырын жүріп келеді. Бір дыбысы білінбейді. Жұмсақ қана қозғалады. Жол аяқталар жерден оңға бұрыңыз деген Дәмет екі үйден кейін үлкен үйді көрсетті. Алғашында үлкен үйді көріп неге онда қайыр сұрайды деп ойлаған әлгі қыз, үйдің артына салынған гаражға кіргенде барып жағдайды түсінді. Екі көздері төрт болып анасын күтіп отырған Әсел мен Асанды көрген әлгі кісі аяп кетті. Жұмысқа алуға шешім қабылдады.
- Ертеңнен бастап біздің цехқа жұмысқа келесіз. Бірақ цех қаланың арғы шетінде. Бұл жерден бару аздап қиындау. Жол кептелісі бар дегендей. Сондықтан қазір бізбен жүресіздер. Біздің үйдің алдында екі бөлмелі времянка бос тұр. Уақытша сонда болыңыздар. Кейін өзіңізге ыңғайлы пәтер табарсыз, солай ма Жәнел,- деп қызына қарады.
- Әрине. Жақсы болар еді,- деп қызы күлімсіреді.
Аяқ астынан өмірлері өзгергелі тұрған Дәметтің қуанышында шек жоқ. Абдырап, қайта-қайта баласы мен қызын құшақтап бір жылап бір күліп тұр.
- Онда не тұрыс, жиналайық,- деген әлгі кісі көлігін от алдыруға кетті. Жәнел осында қалып үй ішіне көмектесті.
Бұлар үй иесіне рақметін айтып, шығып кетті.
- Қонақ болып келіп тұрыңыздар,- деп шығарып салды.
Көлік қайта жолға шықты. Қаланың арғы басына жеткенше 2 сағаттай уақыт өтті. Арада кептеліс бар. Көлік зәулім үйдің алдына келіп тоқтады. Өте үлкен болмаса да, Дәметке зәулім сарайдай көрінді. Қақпадан жасқана басып кірген үшеуі тұрып қалды. Әлгі айтқан времянкасы қайсы деп жан жағына жалтақтап тұр.
- Үйлеріңіз біздің үйдің арғы бетінде,-деп күлді әлгі кісі.
- Айтпақшы Есімім Аманжол. Қызымның есімі Жәнел. Үйде бізден бөлек екі ұл бар. Біздің үйдің ерке батырлары. Төртеуміз тұрамыз.
- Ал әйеліңіз ше?- дей жаздап тілін тістеп қалды.
Соны сезгендей Аманжол әңгімені өзі бастады.
- Иә, мен осы үш перзентіммен бірге тұрамын. Туған-туыс ауылда. Біз де кезінде ауылда тұрғанбыз. Жұмыс бабымен қалаға келіп, сол күйі қалып қойдық. Әйелімнің қайтқанына 3 жыл болды. Содан бері міне, жағдай осы. Есік алдында тұрып қалдық қой, үйге кірейік,- деді күліп. Алдымен өз үйінн кіргізді. Сонда отырып тамақтанып, времянканы көруге барды. Дәметке қатты ұнады. Әсел бой жетіп қалғандықтан ұялыңқырап жүр. Ал Асанда ес жоқ. Өте қуанышты.
- Апа, енді осы үйде тұрамыз ба?- деп сыбырлап қояды.
Времянка деген аты ғана. Кіре беріс кухнясын қоса есептегенде үш бөлмелі даңғарадай үй. Бұлар жайғасып бітем дегенше кеш те батып кетті. Түн қараңғылығында жүріп үйін реттеп алды. Бір ыңғайсыз жері есікті ашса үлкен үйдің есігі алдында тұрады. Аралығы 20- қадым болғанымен бәрі көрініп тұрады екен. Бірақ Дәмет бала шағасымен қатты қуанды. Екі баласының мектебін ауыстырмады. Автобуспен бара береді деп. Себебі Әсел биыл мектеп аяқтайды. Мектеп ауыстыруға болмайды. Жалғыз Асанды ауыстырғысы келмеді. Осылайша Дәметтің отбасылық өмірі аяқ астынан өзгеріп кетті. Ертеңнен бастап цехқа жұмысқа шығады. Ол жерде тек тоқыма ғана емес, әр түрлі өнім шығарады. Бірақ жұмысшылар тоқып отырмайды. Тек аппарат жұмыс жасайды. Ал жұмысшылар қалай жасап жатқанын тексеріп жүреді. Түсінігі бойынша онша қиын шаруа емес сияқты. Демек жалақысы да аз болғаны ғой деп ойлады Дәмет. Оның ойын сезгендей Аманжол:
- Айлық жалақыңыздан уайымдамаңыз. Ешкімнің ақысын жеген адам емеспін. Сол жұмысшылармен қатар аласыз.
- Сонда ол жердегі жұмысшылардың жалақысы қанша?- деді баяу ғана.
- Әр жұмысшы 60мың(қазіргі бағамен 3есе) алады ай сайын. Және мереке күндері сыйақымыз да бар.
- Жақсы екен,- деді Дәмет қуанып. Еден жуып, ыдыс жуып табатын 10-15мыңға шүкіршілік айтатын Дәмет мынаны естігенде тіптен қуанып кетті.
Осылайша күндер өте берді. Баяғы қиыншылық қиыншылық па? Қазір мүлде жүдеп кеткен. Жұмыс жоқ. Жұмысқа алса да екі күн тегін істетіп жарамайсың деп қайта шығарып жібереді. Ақыры соңында қаланың қақ ортасындағы үлкен көпірдің астынан орын тапты. Өткен-кеткенге қол жайып тиын-тебен сұрайды. Күніне тапқан аз ғана ақшаны талғажау етіп отырады. Бір үйдің ескі гаражын тегін паналаған. Соған қарамастан Әсел мен Асан өте таза болды. Мектепке тап-тұйнақтай болып барып келеді. Қыста гараж ішіне үй иесі кішкентей пеш жасап берді. Өзі қуыстай бөлме болғандықтан қатты ысып кетеді. Тіпті жағатын отынды да үй иесі тегін берді. Аллаға шүкіршілігін айтып, сол үйдің тілеуін тілеп күндер өте берді. Таңнан қара кешке дейін көпірдің астында отырады. Кешке үйге келіп таңға дейін тоқыма тоқиды. Кейде әдемі шыққан жұмысын өзімен бірге ала кетеді. Отырған жеріне қойып сатады. Алушылар да бар. Кезекті бір күні нәскилерін жайып, жанына тиын сұрайтын қалтасын қойып ойланып отыр еді:
- Апай!- деген дауыс селк еткізді. Жалт қарады.
- Сәлеметсіз бе! Сіздің көп күннен бері осында отырғаныңызды байқаймын. Мына тоқымаларды өзіңіз тоқисыз ба?
- Иә,- деді баяу үнмен.
- Менің әкемнің осындай тоқыма шығаратын кішігірім цехы бар. Мүмкін сонда жұмыс істерсіз? Қалай қарайсыз?
- Ау? Жұмыс? Мен бе? Мені алады ма? - деді көздері жайнап.
- Иә, айтып көрейін. Заттарыңыз әдемі шығыпты. Біреуін сатып алайын. Әкеме көрсетемін. Ертең тағы келемін апай,- деп бір нәскиді алды да жөніне кетті.
Ойланып қалған Дәмет үміттене де алмады, қуана да алмады. Тәтті өмірден үмітін үзгелі қашан. Мейлі, бір мәнісі болар, деп қолын бір сілтеді де отыра берді. Кешке үйіне қайтты. Әсел бұл күнде бойжетіп қалған. Биыл мектепті аяқтайды. Асан 6-сыныпта.
Дәмет ертеңіне жұмысқа асықты. Үмітсіз шайтан. Қатты арманға берілгісі келмесе де, тәтті бір сағым жетелеп қоймайды. Мүмкін расымен жұмысқа алса ше? Алладан күдер үзбеу керек, деп өзін-өзі қайрап қойды. Балалар мектепке кетті. Бишаралар кіп-кішкентай болып, сонау алыс мектепке жаяу барады. Қол жайып тапқан ақшасынан Дәмет балаларына жол ақы мен жүрек жалғауға күнделікті беріп тұрады. Бірақ екеуі тиындарын жинап жүр. Аяқ астынан үйге керек болып қалар деп. Бүгін де анасынан тығылып жаяу кетті. Дәмет балалар кеткен соң өзінің күнделікті шаруасына кірісті. Көпірдің астына келіп жайғасты. Түске дейін отырды. Кешегі үміт отын жағып кеткен қыз көрінбейді. Бәсе, деді Дәмет. Қайдағы батпан құйрық, айдалада жатқан құйрық?- деп ернін бір сылп еткізді де ұзақтан көрінген тауға қарап отыра берді. Түс ауып, кеш батқалы жатыр. Дәмет енді аз отырса қайтуға ыңғайланады. Кешегі кеткен қыздың жолына қарап-қарап қояды. Бірақ ешкім көрінер емес. Ішкі реніш жеңді ме, әйтеуір көз алдына келіп қалған жасты да байқамай қалды. Солқылдап жылап жіберді. Кімге ренжиді? Мойнына артып қойғандай ол қыз кімі еді? Әкесі ше? Түптеп келгенде бұған көмектесуге міндетті де емес қой. Біраз көз жасына ерік берген бишара ана қатпарланған қолымен жүзін сүртті де, орнынан тұрды. Ертерек кетпесе кешкісін мына жерге ішкен-шеккендер жиналып жын-ойнақ қылады. Астындағы картон қағазын алып қолтығына қысты. Тоқымаларын орап целлофанға сала бергені сол еді, жалтыраған үлкен қара көлік келіп тура алдына тоқтады. Абдырап түсінбей қалған Дәмет:
- Кетем, кетем. Міне кеттім,- деп ақтала жөнелді. Әдетте милициялар көрсе, осылай мазасын алушы еді. Солар екен деп ойлады.
Көлік артынан кешегі қыз түсті.
- Апай қорықпаңыз, мен ғой. Кеше келіп едім ұмытып қалмадыңыз ба?
Дәмет бірден таныды.
- Иә, қызым. Таныдым. Мен әлгі милиция деп ойлап...- деп өзінің әрекетінен ұялып қалды. Машинаның алдыңғы орындығынан үлкендеу, көкшіл көзді сары бір кісі түсті.
- Сәлеметсіз бе! Кеше қызым сіз туралы айтып еді. Қайда барасыз. Үйіңізге жеткізіп салайын. Жолда сөйлесіп барармыз.
- Мен осында жақын маңда тұрамын. Негізі жаяу барсам да болады,- деп көлікке мінуге қымсынды.
- Ол не дегеніңіз? Мен әдейі іздеп келдім емес пе сізді? Жалпы жұмыс жайлы сөйлесеміз. Сондықтан машинаға отырыңыз,- деді әлгі кісі.
- Иә, апай. Мен кеше сіздің тоқыма заттарыңызды әкеме көрсеткенмін. Жүріңіз деп қолынан ұстады.
Мұндай мейірімділікті көптен бері көрмеген Дәмет ыңғайсызданып көлікке отырды. Қымбат әрі ыңғайлы көлік үлкен жолда ақырын жүріп келеді. Бір дыбысы білінбейді. Жұмсақ қана қозғалады. Жол аяқталар жерден оңға бұрыңыз деген Дәмет екі үйден кейін үлкен үйді көрсетті. Алғашында үлкен үйді көріп неге онда қайыр сұрайды деп ойлаған әлгі қыз, үйдің артына салынған гаражға кіргенде барып жағдайды түсінді. Екі көздері төрт болып анасын күтіп отырған Әсел мен Асанды көрген әлгі кісі аяп кетті. Жұмысқа алуға шешім қабылдады.
- Ертеңнен бастап біздің цехқа жұмысқа келесіз. Бірақ цех қаланың арғы шетінде. Бұл жерден бару аздап қиындау. Жол кептелісі бар дегендей. Сондықтан қазір бізбен жүресіздер. Біздің үйдің алдында екі бөлмелі времянка бос тұр. Уақытша сонда болыңыздар. Кейін өзіңізге ыңғайлы пәтер табарсыз, солай ма Жәнел,- деп қызына қарады.
- Әрине. Жақсы болар еді,- деп қызы күлімсіреді.
Аяқ астынан өмірлері өзгергелі тұрған Дәметтің қуанышында шек жоқ. Абдырап, қайта-қайта баласы мен қызын құшақтап бір жылап бір күліп тұр.
- Онда не тұрыс, жиналайық,- деген әлгі кісі көлігін от алдыруға кетті. Жәнел осында қалып үй ішіне көмектесті.
Бұлар үй иесіне рақметін айтып, шығып кетті.
- Қонақ болып келіп тұрыңыздар,- деп шығарып салды.
Көлік қайта жолға шықты. Қаланың арғы басына жеткенше 2 сағаттай уақыт өтті. Арада кептеліс бар. Көлік зәулім үйдің алдына келіп тоқтады. Өте үлкен болмаса да, Дәметке зәулім сарайдай көрінді. Қақпадан жасқана басып кірген үшеуі тұрып қалды. Әлгі айтқан времянкасы қайсы деп жан жағына жалтақтап тұр.
- Үйлеріңіз біздің үйдің арғы бетінде,-деп күлді әлгі кісі.
- Айтпақшы Есімім Аманжол. Қызымның есімі Жәнел. Үйде бізден бөлек екі ұл бар. Біздің үйдің ерке батырлары. Төртеуміз тұрамыз.
- Ал әйеліңіз ше?- дей жаздап тілін тістеп қалды.
Соны сезгендей Аманжол әңгімені өзі бастады.
- Иә, мен осы үш перзентіммен бірге тұрамын. Туған-туыс ауылда. Біз де кезінде ауылда тұрғанбыз. Жұмыс бабымен қалаға келіп, сол күйі қалып қойдық. Әйелімнің қайтқанына 3 жыл болды. Содан бері міне, жағдай осы. Есік алдында тұрып қалдық қой, үйге кірейік,- деді күліп. Алдымен өз үйінн кіргізді. Сонда отырып тамақтанып, времянканы көруге барды. Дәметке қатты ұнады. Әсел бой жетіп қалғандықтан ұялыңқырап жүр. Ал Асанда ес жоқ. Өте қуанышты.
- Апа, енді осы үйде тұрамыз ба?- деп сыбырлап қояды.
Времянка деген аты ғана. Кіре беріс кухнясын қоса есептегенде үш бөлмелі даңғарадай үй. Бұлар жайғасып бітем дегенше кеш те батып кетті. Түн қараңғылығында жүріп үйін реттеп алды. Бір ыңғайсыз жері есікті ашса үлкен үйдің есігі алдында тұрады. Аралығы 20- қадым болғанымен бәрі көрініп тұрады екен. Бірақ Дәмет бала шағасымен қатты қуанды. Екі баласының мектебін ауыстырмады. Автобуспен бара береді деп. Себебі Әсел биыл мектеп аяқтайды. Мектеп ауыстыруға болмайды. Жалғыз Асанды ауыстырғысы келмеді. Осылайша Дәметтің отбасылық өмірі аяқ астынан өзгеріп кетті. Ертеңнен бастап цехқа жұмысқа шығады. Ол жерде тек тоқыма ғана емес, әр түрлі өнім шығарады. Бірақ жұмысшылар тоқып отырмайды. Тек аппарат жұмыс жасайды. Ал жұмысшылар қалай жасап жатқанын тексеріп жүреді. Түсінігі бойынша онша қиын шаруа емес сияқты. Демек жалақысы да аз болғаны ғой деп ойлады Дәмет. Оның ойын сезгендей Аманжол:
- Айлық жалақыңыздан уайымдамаңыз. Ешкімнің ақысын жеген адам емеспін. Сол жұмысшылармен қатар аласыз.
- Сонда ол жердегі жұмысшылардың жалақысы қанша?- деді баяу ғана.
- Әр жұмысшы 60мың(қазіргі бағамен 3есе) алады ай сайын. Және мереке күндері сыйақымыз да бар.
- Жақсы екен,- деді Дәмет қуанып. Еден жуып, ыдыс жуып табатын 10-15мыңға шүкіршілік айтатын Дәмет мынаны естігенде тіптен қуанып кетті.
Ертеңіне-ақ Дәмет жұмысқа кірісіп кетті. Әсел мен Асан күнделікті қала ішілік қоғамдық көлікпен мектепке барып келеді. Жолақысы мен азық-түлікке Аманжол азын-аулақ қаражат берді. Дәмет қажет емес деп бас тартып еді, айлық жалақыңыздан ұстап қаламын, қарызға беріп жатыр деп ойлаңыз деген соң амалсыз келісті. Әсел Жәнелмен бірге уақыт өткізеді. Құрбы болып кетті. Жастайынан көрген қиындықтың бәрін жылап отырып айтып береді. Жәнел оны жұбатып, анасыз өткен күндерін айтады. Екеуінің әңгімесі таусылған емес. Анасы қайтқалы біраз жасқа есейіп кеткен Жәнел үй шаруасының бәрін өз мойнына алған. Екі інісінің сабағы мен тәрбиесіне де өзі қарайды. Әкесі ерте кетіп кеш келеді. Әзірге екінші рет үйленуге құлқы жоқ. Балаларым есейді қажет емес деп ағайын-туыстың аузын жапты.
Осылайша Дәметтердің жағдайы күннен-күнге жақсара бастады. Өткен қиындықтарды ұмытып жарқын болашаққа қарай сенімді аяқ басты. Әсел мектепті аяқтап жоғары оқу орнына түсті. Сол кезде Дәметтер өздері пәтер жалдап қаланың қақ ортасына көшті. Аманжолдың отбасымен туыстай болып кетті. Барыс-келіс жасап тұрды. Әрине халықтың көзі қырағы емес пе? Дәметтің осында тұрғанынан бері сыбыстар желдей есті. Біреуі "Аманжол үйіне нянка жалдапты, сонымен әмпей-жәмпей болып жүр екен" десе, бірі "Аманжол ешкімге айтпастан үйленіп алыпты екі балалы қатынға" деді. Енді бірі басу айтып "Нелерің бар осы, жәй көмектесіп жүрмін сауабы мол демеді ме?" деп жатты. Дәмет сол сөздерден де шаршады ма, белгісіз, тезірек бөлек пәтерге көшуді қалады. Асанның мектебіне жақын жерден пәтер жалдады. Жұмысқа баяғыдай жақын болмаса да, еркін жүріп тұрғанына қуанды. Көп болмаса да азын-аулақ қор жинады. Осылайша өмірлері бір сарында дөңгеленіп өте берді. Бір пәтерде 4 -жыл тұрды. Әсел оқуын аяқтап жұмысқа орналасты. Асан жоғары оқу орнына түсті. Баласы жоғары оқу орнында оқып жүргенде ойламаған жерден өмірлеріне тағы бір өзгеріс енді.
Осылайша Дәметтердің жағдайы күннен-күнге жақсара бастады. Өткен қиындықтарды ұмытып жарқын болашаққа қарай сенімді аяқ басты. Әсел мектепті аяқтап жоғары оқу орнына түсті. Сол кезде Дәметтер өздері пәтер жалдап қаланың қақ ортасына көшті. Аманжолдың отбасымен туыстай болып кетті. Барыс-келіс жасап тұрды. Әрине халықтың көзі қырағы емес пе? Дәметтің осында тұрғанынан бері сыбыстар желдей есті. Біреуі "Аманжол үйіне нянка жалдапты, сонымен әмпей-жәмпей болып жүр екен" десе, бірі "Аманжол ешкімге айтпастан үйленіп алыпты екі балалы қатынға" деді. Енді бірі басу айтып "Нелерің бар осы, жәй көмектесіп жүрмін сауабы мол демеді ме?" деп жатты. Дәмет сол сөздерден де шаршады ма, белгісіз, тезірек бөлек пәтерге көшуді қалады. Асанның мектебіне жақын жерден пәтер жалдады. Жұмысқа баяғыдай жақын болмаса да, еркін жүріп тұрғанына қуанды. Көп болмаса да азын-аулақ қор жинады. Осылайша өмірлері бір сарында дөңгеленіп өте берді. Бір пәтерде 4 -жыл тұрды. Әсел оқуын аяқтап жұмысқа орналасты. Асан жоғары оқу орнына түсті. Баласы жоғары оқу орнында оқып жүргенде ойламаған жерден өмірлеріне тағы бір өзгеріс енді.
Жалғасы бар...
