el24.kz 7–8 қыркүйек түнінде әлем жұртшылығы сирек кездесетін табиғи құбылыстың куәсі болды – Айдың толық тұтылуы. Бұл кезде Ай Жердің көлеңкесіне толығымен еніп, аспанда қып-қызыл түске боялды. Халық арасында мұндай көрініс ежелден «қанды Ай» деп аталған.
Алайда қазіргі ғылым мұның ешқандай жамандық нышаны емес екенін дәлелдеп отыр. Ғалымдардың айтуынша, бұл – Жер атмосферасы мен Күн сәулесінің табиғи әсерінен туындайтын қалыпты астрономиялық құбылыс.
Ай неліктен қызыл түске боялады?
NASA зерттеушілерінің түсіндіруінше, Ай тұтылғанда ол мүлде қараңғыланып кетпейді. Оның себебі:
Күн сәулелері Жер атмосферасы арқылы өткенде толқын ұзындығы қысқа көк жарық шашырап кетеді;
Ал қызыл және қызғылт толқындар атмосфера арқылы өтеді де, Ай бетіне жетіп, оны қып-қызыл түске бояйды.
Бұл құбылысты Рэлей шашырауы (Rayleigh scattering) деп атайды. Дәл осы құбылыс күннің батар шағындағы қызыл түсін де түсіндіреді.
2025 жылғы тұтылудың ерекшелігі
Бұл жолғы толық тұтылу фазасы 82 минутқа созылды. Астрономдар мұны соңғы онжылдықтағы ең ұзақ толық лунарлық тұтылулардың бірі деп бағалауда.
Жалпы құбылыстың ұзақтығы – шамамен 5,5 сағат.
Қызыл Айды Азия, Африка, Еуропа және Австралияның көптеген елдері көре алды. Қазақстан аумағынан да айқын байқалды.
Ғалымдар не дейді?
NASA: Ай тұтылулары – толық қауіпсіз құбылыс. Оларды арнайы құралсыз, жай көзбен көруге болады.
National Geographic: Бұл құбылыс астрономдарға Жер атмосферасының шаң мен газ құрамын зерттеуге мүмкіндік береді. Айдың қызыл реңкі атмосферадағы шаң мен аэрозольдердің мөлшеріне тікелей байланысты.
Еуропалық Оңтүстік Обсерватория (ESO): Айдың тұтылу кезіндегі түсін зерттеу арқылы ғалымдар климаттық өзгерістер мен жанартаулардың әсерін де бақылай алады.
Тарихи түсініктер
Ежелгі дәуірлерде халықтар Айдың қызыл түске боялуын жамандықтың белгісі деп түсіндірген. Мысалы:
Қазақ халқы: «Ай тұтылса, соғыс не жұт болады» деп қорыққан.
Қытайда: Айды айдаһар жұтып қойды деп сенген.
Еуропада: мұндай құбылысты апаттың хабаршысы деп білген.
Бүгінде ғылым мұндай түсініктерді жоққа шығарып, Ай тұтылуын тек табиғи астрономиялық цикл деп түсіндіреді.
Келесі тұтылулар
NASA кестесіне сәйкес:
2026 жылғы 3 наурызда тағы бір толық Ай тұтылуы болады;
2025 жылғы қыркүйектегі тұтылу – Қазақстанда жақсы көрінетін ең есте қаларлық құбылыстардың бірі болып қалмақ.
2025 жылғы қыркүйектегі қызыл Ай тұтылуы – табиғаттың ғажайып көрінісі ғана емес, ғылым үшін де құнды зерттеу нысаны. Ол Жер атмосферасының жай-күйін бақылауға мүмкіндік береді.
Халық аңыздарында бұл құбылыс үреймен қабылданса да, қазіргі ғалымдар үшін ол – қорқыныш емес, ғажайып әрі қалыпты астрономиялық құбылыс.
el24.kzҚазақстанда 2025 жылдың 1 қыркүйегінен бастап әкімшілік құқық бұзушылықтар үшін айыппұлдың орнына қоғамдық жұмыс тағайындау тәжірибесі енгізіледі. Бұл өзгеріс қайталанатын және қоғамдық тәртіпке елеулі зиян келтіретін құқық бұзушылықтарға қатысты қолданылады.
Жаңа жаза кімдерге қолданылады
Ішкі істер министрлігінің мәліметінше, қоғамдық жұмыс мына жағдайларда тағайындалуы мүмкін:
Жол қозғалысы ережесін бір жыл ішінде бірнеше рет бұзу; Экстрен қызмет көліктеріне жол бермеу фактісін қайта қайталау; Жаяу жүргіншілердің жол ережесін өрескел бұзып, зардап келтіруі; Қоғамдық орындарда қайта-қайта ішімдік ішу, мас күйінде жүру; Ұсақ бұзақылық және қоғамдық тыныштықты бұзу.
Жаза көлемі
Құқық бұзушылықтың түріне қарай қоғамдық жұмыс көлемі 12 сағаттан 100 сағатқа дейін белгіленеді. Мысалы, экстрен қызмет көліктеріне жол бермеген жүргізушіге 40 АЕК (шамамен 157 мың теңге) айыппұлдың орнына 20 сағат қоғамдық жұмыс берілуі мүмкін.
Мақсат – тәртіпті күшейту
Министрлік өкілдері бұл шараның мақсаты – айыппұл төлеу мүмкіндігі жоқ адамдарды қатаң жазалау емес, қайта оларды қоғамдық жұмыс арқылы жауапкершілікке тарту екенін атап өтті. Қоғамдық жұмыс арнайы белгісі бар киімде, тұрғындар көретін орындарда атқарылады.
Теріс қылықтың алдын алу құралы
Жаңа жаза түрі құқық бұзушылық деңгейін төмендетіп, азаматтардың тәртіпке бағынуына әсер етеді деп күтілуде. Қоғамдық жұмыс жазасын орындамаған жағдайда, ол әкімшілік қамауға ауыстырылуы мүмкін.
el24.kzЫстамбұл қаласында әлеуметтік-экономикалық қиындықтарға қарсы тұрғындардың жаппай наразылық акциясы өтті. Бұл туралы түрік БАҚ-тары мен халықаралық агенттіктер хабарлады.
Ресми деректерге сәйкес, акцияға жүздеген адам қатысып, олар үкіметтен инфляцияны тежеу, бағаны тұрақтандыру және жұмыссыздықпен күресу шараларын күшейтуді талап етті.
Түркия Ішкі істер министрлігінің мәлімдеуінше, наразылық бейбіт сипатта өтіп, полиция тарапынан қоғамдық тәртіпті сақтау үшін қосымша күш жұмылдырылды.
Алдын ала мәлімет бойынша, тәртіп бұзушылық пен қақтығыстар тіркелген жоқ. Дегенмен, билік жағдайды бақылауда ұстап отырғанын және қажет болған жағдайда қосымша шаралар қабылданатынын мәлімдеді.
Сарапшылардың айтуынша, Түркиядағы инфляция деңгейі соңғы айларда халықтың тұрмыс сапасына тікелей әсер етіп, қоғамдық көңіл-күйге ықпал еткен. Осыған байланысты наразылық шаралары елдің басқа аймақтарында да жалғасуы мүмкін екені айтылуда.
Қазақстанда құмар ойынға тәуелділік – күн сайын мыңдаған адамның тағдырын тәлкекке түсіріп отырған әлеуметтік дерт. Ойынның шырмауына түскендер тек қаржысынан ғана емес, отбасынан, денсаулығынан, кейде тіпті өмірінен айрылуда. el24.kz тілшісі осы орайда сараптама жүргізіп, зерттеу жасады.
Ажырасулардың себебі – ойынқұмарлық
Ресми статистикада ажырасудың нақты себептері ашылмайды. Дегенмен, депутаттар мен мамандардың айтуынша, елімізде ажырасулардың 40 пайызына дейін құмар ойын тікелей әсер етуі мүмкін. Бұл мәлімет ресми бекітілмесе де, қоғамдағы ахуалды көрсетіп отыр.
Суицид деректері алаңдатады
2024 жылдың қаңтар-шілде айларында Қазақстанда 2,1 мыңнан астам адам өз-өзіне қол жұмсаған. Оның қаншасы лудомания құрбаны екені бөлек көрсетілмейді. Кей ақпарат көздерінде «құмар ойынның кесірінен жыл сайын жүздеген адам суицид жасайды» деген деректер айтылады, бірақ ресми растауы жоқ.
350 мыңнан астам қазақстандық ойын тұзағында
Әртүрлі ашық дереккөздерге сенсек, елде 350 мыңнан 1 миллионға дейін адам құмар ойыннан зардап шегуде. Тек 2024 жылдың өзінде 130 мыңнан астам азамат eGov мобильді қосымшасы арқылы өздерін құмар ойындарға қатысудан ерікті түрде шектеген. Бұл – мәселенің қаншалықты ауқымды екенін айқын дәлелдейді.
Экономикалық айналым – 1 триллион теңгеден асады
Ойын бизнесінің жылдық қаржылық айналымы 1 триллион теңгеден астам деп бағалануда. Бұл бір жағынан саланың табысын көрсетсе, екінші жағынан – қоғамға түсіп жатқан ауыртпалықтың көлемін білдіреді.
Қорытынды
Лудомания – тек жеке адамның емес, бүкіл қоғамның қасіреті. Қаржыдан айырғанмен қоймай, отбасыларды ажыратуда, адамдарды тығырыққа тіреп, кейде өмірімен қоштасуға итермелеуде.
Көмек керек болса – хабарласыңыз! 111 – Ұлттық сенім телефоны (балалар мен жастарға арналған) 112 – Шұғыл қызметтер нөмірі eGov mobile арқылы – құмар ойындарға қатысуды 6 айдан 10 жылға дейін ерікті түрде шектеу қызметі қолжетімді
Ниқаб пен паранжа кигендерге кейбір сауда орталығына кіруге тыйым салынды. Тіпті кіреберіске арнайы жапсы
Бұл талап құқықты шектеу емес деп санайдрмалар да іліне бастаған- деп хабарлайды el24.kz тілшісі КТК телеарнасына сілтеме жасап.ы сенаторлар. Керісінше, заңды әрі қауіпсіздік талаптарына толық сәйкес деп отыр.
Марат Қожаев, Сенат депутаты:
— Өткен сессияда қоғамдық орындарда бетін толық жабуға тыйым салатын заң қабылданды. Бұл құқықтық тәртіп пен қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін енгізілген. Сауда орталығы – адам көп жиналатын орын. Сондықтан заңға қайшы емес. Кейін дау туғызғанша, алдын ала ескерткен дұрыс. Алматыдағы сауда орталықтарында бет-әлпетін толық жауып тұратын киіммен кіруге тыйым салынған. Яғни ниқаб, паранжа сияқты бет‑келбетіңді жасыратын киім киіп кіруге рұқсат берілмейді. Депутаттар мұндай шараның барлық көпшілік орындарына да енгізілуін қолдайды.
Арнайы заң талабы ұзақ талқылаудан соң қабылданған. Бұл соңғы жылдары қылмыстық істерде күдіктілердің бетін тұмшалап, жазадан жалтарып кету оқиғаларының алдын алуы үшін де енгізіліп отыр.
Достық үйінің мәжіліс залында 31 мамыр – Саяси қуғын-сүргін және ашаршылық құрбандарын еске алу күніне орай «Ұлттық тарихи жады – рухани жаңғырудың негізі» тақырыбында ғылыми-танымдық конференция өткізілді.
Шараға облыстық Қазақстан халқы ассамблеясы хатшылығының меңгерушісі Ләйлә Төрешова, ғалым-сарапшылар, облыстық мемлекеттік архив қызметкерлері, ғылыми-сарапшылық топ мүшелері, облыстық ҚХА құрылымдары, этномәдени бірлестіктердің жетекшілері мен белсенділері және БАҚ өкілдері қатысты.
Конференцияда басында қатысушыларға «Тарихтан тағылым – өткенге тағзым» атты көрме таныстырылды.
Әр күні жұмысқа кетерде айна алдына келіп өз бейнеңізге бір үңілмей жолға шықпайсыз. Дәл осы сәтте өз бет-әлпетіңіздегі өзгерістерге ден қоя назар салсаңыз, денсаулығыңыздағы өзгерістерді байқай аласыз. Бұл аурудың алдын алуға өте пайдалы.
Көзіңіздің үсті іссе
Бұл бүйректің әлсіздігінен немесе бүйректің қабынуынан дерек беруі мүмкін. Мұндайда дәрігерге барып қаралыңыз және қан қысымыңызды өлшетіп көріңіз.
Ғұлама Мужаһит: «Қадір түні – тағдыр түні. Оның бұлай аталуының себебі, Алла тағала бұл түні келесі жылғы Қадір түніне дейін кімнің ажалы жететінін, кімге қанша ризық-несібе бөлінетінін, тағы басқа үкімдерді белгілейді. Содан соң барлығын төрт періштеге: Жәбірәйіл, Исрафиль, Микәйіл және Өлім періштесіне тапсырады», ‒ деген.
Ал, Абдуллаһ Ибн Аббас (Алла әкесі екеуінен разы болсын): «Сол түні кітаптың анасынан, яғни Ләухул Махфуздан бір жылдың ішінде кімге қанша ризық бөлінетіні, қашан қанша жаңбыр жауатыны, кімнің дүниеге келетіні, кімнің дүние салатыны, кімнің қажылыққа баратыны да жазылады», ‒ деген. Яғни, бұл – тілектер қабыл болатын түн. Әрине, әр адамның жүрек төрінде орындалмай жүрген арманы, қажеттіліктері бар. Алла Тағала тілектерді әр адамның өз тілінде де естиді. Дегенмен, Құран мен сүннетте келетін дұғалардың қабыл болу мүмкіндігі жоғары болғандықтан ең таңдаулы дұғаларды топтастырдық. Қағазға шығарып, Рамазанның соңғы түндерін дұға жасаумен өткізуге қалай қарайсыз?
Аудан орталығына шалғай жатқан осы ауылдың шын атын біреу білсе, біреу білмейді. Себебі мұны «екінші ферма» дейді. Ал, олай десең сұраған адамың «қай ферма, қай жерде» деп басыңды қатырады. Ал, «Сұлулар ауылы» десең бәрі біледі. Құм ішінде орналасқан бұл ауылдың бұлай аталуының басты себебі Нартай көкем.
Жасы алпысты алқымдап қалған Нартай көкені іздеп бару үшін жолға шықтым.
Жол-көлік полициясына елді мекендерде қозғалмалы радарды пайдалануға тыйым салынатын болды, деп хабарлайды ҚазАқпарат тілшісі.
«Полицияның жеке қызмет түрлері бойынша жемқорлықты азайту үшін бірқатар шаралар қабылданады. Бұл ретте патрульдік полиция қызметкерлерінің жұмысына маңыз берілмек.
Түркістан облысы, Сарыағаш ауданындағы орталық базардан 1,5 млн теңгенің алтын бұйымдары ұрланды. Күдіктілер сауда қатары жаймасының астында тұрған сөмкені қолды етіп, оқиға орнынан бой тасалаған, деп хабарлайдыҚазАқпарат тілшісі.
Облыстық ПД баспасөз қызметінің мәліметінше, күдікті алтын ұрлығын өзінің 4 сыбайласымен бірге жасаған. Аудандағы тәртіп сақшылары қылмыстың ізін суытпай ашу мақсатында күдіктілерді жедел іздестіру шараларын жүргізді.
Менің есімім – Айымгүл, үстіміздегі жылы отыз жастан астым. Құдайға шүкір, өзімнің отбасым бар, бауырымда балаларым өсіп келеді. Әрине, біреудің отбасында несі бар, қанша жерден бірге туған бауыры болса да деп сөкпейтін шығарсыздар.
Өйткені, біз ағамызбен араласамыз, жиын-тойларда бірге боламыз. Сонда ағамыздың мәнсіз-мағынасыз сөздерін көргенде жүйкең еріксізден жұқарып кетеді. Еріксізден тілімізді тістеп қаламыз. Оның барлығына кінәлі – жеңгеміз.
Қызғыштай қорыған сайын қызығып, қырындай бастады. "Маған сенбейсің бе, сені ешқашан тастап кетпеймін" деді, "заманнан қалып қойғансың ба, ол - ескінің сарқыншағы" деді, "сүйген жандар бір-бірінен аяры жоқ" деді, "бәрібір үйленеміз, күтудің қажеті жоқ қой" деді. Менің айтарым біреу: "Арымды некеме дейін сақтаймын". Әр жолы өзінше неше түрлі аргумент айтады.
Басқа тақырыпта бастасақ та, әңгіме осы жаққа ауысып кете беретініне бір күні төзімім таусылды. "Жолың ашық!" деп шорт кестім. Арысы бір ай шыдап, айыбын мойнына алып, кешірім сұрап қайтып келді. Сүйіп тұрған соң, қабылдаймын. Бірақ өзгерген адам да жоқ, заман да жоқ. Баяғы жартас бір жартас. 4 жыл аз уақыт емес, күн өткен сайын күшейе түседі. Жүрегімнен алып тастай алмаған соң, өмірде де безіп кете алмай мен жүрмін. Үйленгенде бәрі де артта қалады ғой. Үмітім сол.
Қазақ есепшілері адам баласының 100 жасын бір ғасыр ғұмыр деп есептейді.
Осы 100 жастың 50 жасын "ұйқылы өмір" немесе "барзақ ғұмыр", қалған 50 жасын "ояу тірлік" немесе "саналы ғұмыр" деп есептейді. Ал ояу тірліктің 15 жасын ойнақтаған балалық, 75-тен асқанын жер таянған кәрілік, сонда ортасында "қамшының сабындай қысқа ғұмыр" деп есептейтіні содан.
Саған мен соғыс жылдарынан кейін болған бір оқиғаны айтып берейін-деді,кәрия,тек,қорқып жүрме…
-Бірде қос өгіз жеккен екі шанамен поселкеден қалаға кіре тарттық.Аяз шамалы болса да,күн алақаншықтанып,жаяу борасын жүріп тұрған.
Колхоз бригадирі Матвей:-бұның соңы боранға ұласады.Бүгінше поселкеден шықпай-ақ қойыңдар-десе де,тәуекел деп,тартып кеттік Наталья екеуіміз. Ол - колхоздың агрономы да,мен-қоймашысы едім.Бұл-соғыстан соңғы,тың игеру жылдарының алды болатын.
"Менің жанымда болсаң, ештеңеден қорықпа да, қысылма!"
Еңгезердей бойы мен екі иығына екі кісі мінгендей тұлғасына қараймын да, бұл сөзіне шек келтірмеймін. Өзім де ұсақ адам емеспін. Кәсібім де ерлерге тән. Өз өміріме өзім толық жауап бере алатын қауқарым бар, тісті, тілді қызбын. Ер адамның алдында иілуді білмеуші ем. Оның жанында бой жеткенімді, қыз баласы екенімді сезіндім.
Мен студент кезімнен бір жігітті қатты сүйдім. Соны көрсем есім шығып, ақылымнан адасатынмын. Ал ол мені тіпті көзге де ілген емес. Өйткені оның сүйікті қызы бар еді. Соны біле тұрып менің бар ойым оны өзіме қарату болатын.
Жоғары оқу орнын бітіргеннен кейін бәріміз жан-жаққа жұмысқа кететін болдық. Мен ұнатқан жігіттің жүретін қызы "Дипломмен ауылға" атты бағдарламамен біраз уақытқа жұмыс істеуге кетті. Ал жігіті қалада қалды, мен де сол жігіт үшін қалада қалдым. Қалада тұратын жерімнің ыңғайы жоқ болса да, дайын тұрған жұмысым болмаса да, мен үшін сүйген жігітімнің қасында қалу маңызды болды.
Кемпір тісі жоқ қызыл иектерін көрсетіп мәз болып күлді...
Настья әжейдің бір мінезі ақшаға қатты қуанады.Жеркепе үйінің алдындағы шағын бақшасында өзі өсіретін жемістері мен көкөністерін базарға шығарып сатады.
Бірақ,қаражатын орынсыз жұмсамайды.Ұсынықты қарт туған-туыстары бұл маңда жоқ болғандықтан,күні ертең өзін жерлеуге жұмсайтын қаражатты жинап жүрген сыңайлы ма қалай.
…Настя әжейдің үйі өзі секілді кәріліктен қаусап,жер болып тұр.Әбден тозығы жеткен шатырына жақын келіп,қолыңды артып, сүйеніп тұруға болады.Уақыттың салмағынан мейілінше шөгіп кеткен осынау саман кірпіштен салынған баспана Астананың көкке бой түзеген көп қабатты ғимараттарының ортасында бейне алып кемелердің арасында қысылып-қымтырылып,теңізге шыға алмай қалған қайықтай жападан жалғыз ербиеді…
Әжейдің жертөлесін қала басшылары мен құрлыс компаниясы маңына биік дуалдар тұрғызылып,заңғар нысандар салына бастағанда-ақ құнын төлеп, сырып тастамақшы болған.Сексеннен әлде-қашан асып кеткен жалғыз басты кейуана оған көнбеген. -Мен осы босағадан күйеуім Ваняны соғысқа шығарып салғам.Егер ол тірі болып,орала қалса,туған шаңырағын қайдан іздеп табады.Көшпеймін еш қайда. Маған алтын сарай салып берсеңдер де керегі жоқ.Өлігім осы жерден шығады-деп.Настя әжей қиғылық салған…
"El24kz" порталында жарияланған ақпараттар мен материалдарды белсенді сілтеме жасау арқылы ғана қолдануға рұқсат етіледі.
Барлық құқықтары қорғалған.
Мекен -жайы : Маңғыстау облысы, Ақтау қаласы,19ш/а, 8ғимарат, Б/О Ақбөкен, 1 қабат
Телефон 8 (7292) 46-67-24 + 7778 180 71 78
Email : el24kz@mail.ru
