Иткөйлекті кімге берген дұрыс? Иткөйлек жаңа туған нәрестенің ең алғаш киетін киімі. Оны ертеде әжелеріміз қолдан тігіп, қастерлеп ұстағаны жайында дерек көп.
Онымен орындалатын түрлі салт, ғұрыптар да бар. Ырымдары да жетерлік. Дегенмен, «дәстүрдің озығы бар, тозығы бар» деген емес пе? Қазір нәрестені қырқынан шыққан соң иткөйлегіне тәтті түйіп, иттің мойнына байлап жіберетіндер, алыс жолға сапарға шыққанда тұмар етіп қалтасына салып алатындар жоқ шығар. Бірақ мынадай ырымды алғаш естуім еді…
Уатсап арқылы бірге оқыған топтастарың ішінен бір қыз «кімде нәрестенің 7 жылдан артық сақталған иткөйлегі бар?» деген қызық сұрақ қойды. Қолым тимеді ме, аса мән бере қойған жоқпын. Бірақ қыздардың арасында ең бірінші болып жастай тұрмысқа шыққан менің өзіме жеке хабарлама да жазыпты ол. «Үлкенің 15-тен асты ғой, сенде бар шығар дедім… Өте бір жақсы жанға керек болып тұр нәрестенің иткөйлегі. Бар болса, бересің бе? Ырымы екен осындай…» дегенде басында біртүрлі болып көрінді. Шынымды айтсам, сандық түбінде жатқан төрт баламның иткөйлегін қызғанғандай болдым. «Түсінбей қалған шығарсың… Қайынсіңлім 9 жыл болды, тұрмысқа шықса да құрсақ көтере алмай жүр. Бармаған дәрігері, қаралмаған емшісі қалмады. Екеуінің денсаулығынан ешқандай кінәрат таппады. Байғұс жылай-жылай өлетін болды. Қайбір жылы әулетіндегі үлкен бір қария «Нәрестенің 7 жылдан аса сақталған иткөйлегін қалап ал біреуден. Негізі, көп адам сақтай бермейді. Ежелден дәстүр бар. Баланы қырқынан шығарған соң сол қырық күн бойы киген иткөйлегін ырымдап бала көтермей жүрген әйелге беретін болған. Ниет таза, тілегің асыл болса, арманың орындалады. Жаратушыдан тіле, ізгі амалды да жасап көр. Сол иткөйлекті құрсағыңа қойып тұрып тілегіңді айт. Иіске! Тәнің көйлекке сіңген нәрестенің иісіне балқысын!» деген екен. Біра оған қайынсіңлім онша мән бере қоймапты. Қайбір күні таңнан жылап қоңырау шалып тұр. Сол қарияны түсінде көріпті. Ол кісі қайтыс боп кеткен еді. «Менің айтқанымды істемедің ғой, қарағым!» дегенде шошып ояныпты. Тегін емес шығар, аян беріп отырғаны ғой. Содан жабылып нәрестенің көп жыл сақталған иткөйлегін іздеп жатырмыз. Ешкімнен таппадық. Біреулер ырымдап тұмар тігіп қойыпты. Енді біреулердікі әлі 7 жыл толмаған. Біреулер кейінгі балаларына кигізіп тоздырдық дейді. Таныстарымның бәрінен сұрап жатырмын», – деп тоқтаған оның өзім танымайтын қайынсіңлісіне жаным ашып кетті. Әйел боп өмірге келе тұра өз құрсағыңнан шыққан сәбиді аңсағаннан артық азап жоқ шығар… Төрт баламның да иткөйлегін сақтап қойғанымды, ең кішкентайымдыкінің өзіне 4 жылдан асқанын айтқанымда, ол қуанып кетті. «Оны сақтаған да дұрыс қой. Бірақ кейін не істейсің оны? Одан да осындай шын ниет еткен жандарға беріп жіберсейші. Сауабын аласың», – деген соң ойланып қалдым.
Расында сандықтың түбінде жатыр. Иткөйлектерді не істеуім керек екенін маған ешкім айтпапты. Мен де тек «иткөйлек қой» деп сақтап қойыппын. Анда-санда сандығымды бір ақтарғанда балаларымның нәресте кезіндегі иісін сағынып иіскеп-иіскеп алатыным болмаса. Өздеріне көрсетсем, күледі де қояды. Расында, қадірін білмейді ғой қазір… Содан ойлана келе ең үлкенімнің иткөйлегін сол келіншекке беретін болып шештім. Көрші қалада тұрады екен, ертеңіне келіп көзіне жас ала тұра алғысын жаудырып, ешқашан аяқасты етпейтініне сөз беріп алып кетті. Бір сөмке тәтті мен балаларыма сыйлығын көтере келгеніне ыңғайсызданып қалдым. «Перзенттеріңіз ұзақ жасап, бақытты болсын! Шын ниетіммен, алыңыз! Қолымды қайтармаңыз!» деп қоярда қоймай қолыма ұстатып кетті. Мен де көзінен мейірімі төгілген әдемі келіншекке перзент тілеп қала бердім. Бір-екі күн бойы ол ойымнан кетпей, тілімнің ұшына «Алла! Перзент сүйдірші оған!» деген тілегім де орала берді. Кейіннен тұрмыстың күйбеңімен ұмытып та кеткен екенмін. Алты айдай уақыт өткенде бірге оқыған құрбым қоңырау шалды. Тұтқаны көтере салысымен қуанышын айтып, алғысын жаудырып жатыр. Қайысіңлісі құрсақ көтеріпті. Естігенде көзіме жас үйірілгенін өзім де байқамадым. Құдайдың құдіреті шексіз, ниет-тілекпен жасалатын қазақтың ырымының астарында да бірталай ғибрат жатыр екен-ау. Тап бір өзім жүкті болғандай құрсағымды сипай беріппін… Сол қуанышты жаңалықты естіген соң қалған үш баламның иткөйлегін кімге сыйласам екен деген ой келді. Ең алдымен бірінші қабатта тұратын, күйеуімнің жақын араласатын досы әрі көршіміздің келіншегі есіме түсті. Жалғыз ұлы бар, ол да студент қазір. Неге екені белгісіз, содан кейін қайтып құрсақ көтере алмапты. Өзі онша әңгімеге жоқ, бұйығылау келіншек еді. Оған қалай айтарымды, неден бастарымды білмедім қанша кездессем де. Өзі де, күйеуі де біздің балалар десе шығар жаны бөлек, өте балажан. Тіпті, кейде кішкентайымызды көтеріп алып кетеді де, ойыншық пен тәттілерге тойдырады. Ақыры бір күні қипақтап отырып ойымды жеткіздім. Басында қабағын түйіп сәл ренжігендей болды ма, кейін екеуміз де жылап түсіністік. Әйтеуір, әлі жас екенін, әлі де сәби сүйе алатынын, тұңғышымның иткөйлегін қалап алған келіншектің сәби сүйгенін айтып бердім. Алды…
Осы оқиғаны әулетіміздегі үлкен абысыныма айтып бергенімде, «Онда ана екі иткөйлекті маған берші, ауылдағы келінім, сосын әпкемнің қызы да құрсақ көтере алмай жүр» деп жата жабысты. Жас болса, перзенттерімнің сәби иісі сіңген иткөйлектерін аяқасты етіп жүре ме, қадірін білер ме екен деген күдігімнің болғаны рас. Бірақ абысыным өздерін ертіп келетінін айтты… Иә, ол келіншектің құрсақ көтеруі мен иткөйлек сәйкестік болуы да мүмкін, былайша қарасаң… Бірақ соны сәйкестіріп тұрған да Жаратушының құдіреті екендігіне күмән жоқ шығар. Әлбетте, ұрпақ жалғастырғысы келген, бар жан-тәнімен тілеген келіншектің де тілегі қабыл болған шығар. Ал оған сенім ұялатып, ізгі амал мен салт-дәстүр, ғұрып-жоралғы қалыптастырған ата-бабамыздың да көрегендігінде шек жоқ.
Дереккөз : zhambylnews.kz
