Балаға ғашық кемпір

Жалғасы...

Боқан шалдың үйінде болған іс маған қатты әсер етті. Бұрын ауыл адамдарының бәрі тамаша, ақкөңіл, ақжүрек сияқты көрінетін. Сөйтсем, неше түрлі сұмдықтар болып жатады екен ғой мұнда.

Арада екі күн өткенде түнгі кездесуде мен осы жайында Есбергенге айтқанымда ол «сен білмейсің ғой, Аққайнарда неше түрлі құлақ естімеген сойқандар болып жатады» -деді.

 -Егер мен жазушы болсам, жұрт қырылып оқитын керемет қызық кітаптар жазар едім.

-Атасы мен келінінің ойнас жасағаны да қызық болып па? –дедім таңырқап.

-Неге қызық емес? Қазір адамдар «Махаббат, қызық, мол жылдардағы» Ербол мен Меңтайдың пәк махаббаты дегенге сенбейді. Оның бәрі ойдан шығарылған ертегі дейді. Өмірде бәрі басқаша болады.

 -Махаббат деген болмай ма сонда? Ал өзіңіз де ғашық болған жоқсыз ба?

-Мен жастықпен ақымақшылық жасадым. Кейін көзім ашылды. Мен ғашық болған қыздың кейін не істегенін білесің бе? –деді сосын ол маған қарап.

-Не істепті?

 -Ол салдақы, балалары мен күйеуін тастап, курортқа барғанда танысқан дөкей бастыққа тиіп алыпты. Әлгі бастық та сұлу келіншекке қызығып, әйелі мен балаларын қаңғытып тастап кетіпті. Бірақ та олардың бағы ашылмады. Біреулерге берешек болып қалған ба, рэкет дегендер ғашығымның күйеуін өлтіріп кетіпті. Сөйтіп ол қартайған шағында жападан жалғыз қалды.

-Мұның бәрін қайдан білесіз? –деймін мен таңырқап.

-Ау, менің бар шаруам ауыл кезіп, жұрттың өсек-аяңын тыңдау емес пе. Солардан естідім. Жалпы, әйел дегендерге еш сенім жоқ. Оларда ұят та, ар да болмайды.

 -Неге бұлай дейсіз? Жақсы қыздар, келіншектер де бар ғой, -дедім мен оған келіспей.

-Мен саған бүгін бір қызық көрсетейін. Содан кейін сөйлесерміз бұл жайында.

Осыны айтқан ол «қане, ер соңымнан» -деп көкке көтеріліп, самғай жөнелді. Екеуміз қалқи ұшып, Күләнда деген жалғыз өзі тұратын жесір кемпірдің үйіне келдік. Қызығы сол, кемпір жататын бөлмеде диванда қалғып отыр. Свет жанып тұр. Төсек салулы.

Бірқыдырау уақыт өтті. Бір кезде сықырлап сыртқы есік ашылды. Ұшып тұрған кемпір дәлізге шықты. Есік ашып үйге кірген үстінде күртесі бар көрші тұратын сегізінші сыныпта оқитын Ермек деген бала екен.

-Не болды, сені күтіп таң атқанша көз ілмедім ғой -деген кемпір күртесін шешкен бозбаланы бассалды. Құшақтап жабысып, ернінен сүйіп аймалап өліп-өшіп барады. Содан екеуі құшақтасқан қалпы төргі бөлмедегі салулы төсекке келіп жатты.

Ермектің қимылы Боқан шал сияқты тегеурінді болмаса да, керісінше кемпір оны аймалап сүйіп, ыңқылдай ма, ыңырсый ма, өліп-өшіп жатыр. Болаттың үйінен тамашалаған шетелдік киноны көріп отырғандай олардың мына әрекетіне қадала қарап мен отырмын.

Шаруасын аяқтаған бозбала кемпірдің үстінен түсті. Бірақ Күләнда кемпірдің мауығы басылмаған сияқты. Оны құшағынан шығармай, аймалап-сүйіп әлек.

Өзімнен екі сынып төмен оқитын баланы дәл осындай іс жасайды деп ойламаған маған мынау сұмдық қатты әсер етті. Алпыстан асқан кемиек кемпірмен сүйіскені жиіркенішті-ақ. Есберген айтқандай, шынында да ауылдың мен білмейтін көлеңкелі сыры көп екен ғой деп ойладым.

 -Көрдің бе-деді Есберген маған масаттана қарап.

– Махаббат деген болады деп сенесің бе осыдан кейін енді?

 -Бұның бәрі жәй құмарлық қой, шын махаббат деген басқа -деймін мен де беріспей.

-Махаббат деген бір-біріне күйіп-жанып ғашық болу, Қыз Жібек пен Төлеген, Қозы Көрпеш Баян сұлу сияқты дейсің бе сонда?

 -Иә, шын махаббат өмірде болады -дедім мен нық сеніммен.

-Мен саған қарағанда көпті көрген адаммын, бірақ бір-біріне өлердей ғашық болып, көрмесе тұра алмайтын жанды кездестірмеппін.

Мен оған өзімнің уәждерімді айтып, шын махаббаттың болатынын дәледеуге тырысып беріспей жатырмын.

 -Мына айтқандарыңа қарағанда біреуге ғашықсың-ау? –деді Есберген бір кезде. Мынаны естігенде ұрлығым ашылып қалғандай қатты ыңғайсызданып қалдым.

 -Дәл үстінен түстім білем. Кімге ғашықсың, жасырма, мен бәрібір тірі жанға айта алмаймын.

Елес-әруақтан ыңғайсызданып қайтемін, бәрібір ешкімге айтпайды деген ой келіп: «Күнсұлу деген қызға» -дедім.

 -Танымайды екенмін, кімнің қызы?

-Темірбектің қызы.

-Темірбектің деймісің? Оның үлкен қызы ма сонда?

 -Иә.

Неге екені белгісіз сол-ақ екен әруақ-елес қарқылдап кеп күлсін. Ішегі түйілгендей күлкіге қарық болған ол «Күнсұлу деймісің» дейді де мәз болады келіп.

-Не болды? –деймін мен оның мынасына аң-таң қалып.

-Темірбектің қызы, ха-ха-ха -деген ол –уақыты келгенде саған қызықтың көкесін көрсетемін -деп онан сайын мәз болды. Оның мұны не себепті айтқанын түсінбеген мен жападан жалғыз жүрген елес-әруақтың жәй сандырағы шығар деп мән бермегенмін.

Махаббатпен қоштасу
 

   Арада бірнеше күн өтті. Есберген маған бір күні «жүр саған қызық көрсетейін» деді. Оның қызықтары көңіліме онша ұнай қоймаса да «нем кетеді, барсам барайын» деп ойладым.
Түн ортасынан ауған кез. Екеуміз Темірбектің үйіне келдік. Күнсұлу туралы ойлауым мұң екен, жүрегім атқақтай соға жөнелді ( тәнім үйде қалса да, қызығы сол елес-тәнімнің жүрегі де атқақтай соғатын сияқты).
Ауызғы бөлмеде еденге салынған төсекте бірнеше бала ұйықтап жатыр. Есберген мені ішкі бөлмеге бастады. Ондағы көрініс мен үшін көктен найзағай түскендей күтпеген жай болды. Едендегі көрпеше үстінде құшақтары айқасқан екеу жатыр. Қыздың жалаңаш сандары жарқырап көрініп тұр. Бетін еркектің омырауына тығып алған оның кім екенін алғашында біле алмасам да, бір сұмдықтың боларын сезгендей сабырсыз күйге түстім.
Бір кезде қимылсыз жатқан екеуге жан бітті. Алдымен еркек құшағындағы қызды шалқасынан салып, үстіне шықты. Содан кейін бірден шаруасына кірісіп кетті. Шалқасынан жатқан қыздың жүзіне көзім түскен сәт жүрегім шымырлап, бойымды белгісіз бір сезім билеп алды.Еркектің мойнынан қапсыра құшақтап, көзін ашып аспанға қадала қарап жатқан қыз Күнсұлу еді. Тән ләззатына балқыған ол бір кезде шыдай алмай ыңырсый бастады. Еркектің қимылы да үдеп, бар дүниені ұмытқан екеу рахат дүниесінде қалқып жүзіп жүргендей.
Өз көзіме өзім сенбегендей аңырая қарап мен тұрмын. Қалай екен дегендей Есберген маған айызы қана қарап жымың-жымың етеді. «Көрдің бе, ғашығыңның не істеп жатқанын» деді бір кезде шыдай алмай. Тілімді тістеп үнсіз тұрмын. Не деймін.
Қыз-келіншектердің арасында жан дүниесі таза, адалдары болады деп бетбақтырмаған басым, мынаған не уәж айтарымды білмей тілімді тістеп, іштей мүжіліп отырмын. Шаруасын бітірген еркек қыздың үстінен түсіп, жантайып жатты. Сол кезде ғана оның жүзін көрдім. Қырықтан асқан, бала-шағасы бар, математикадан сабақ беретін Айболат ағай екен.Сол-ақ екен жүрегім сұмдық құлазып сала берді. Сол сәт алғашқы, бәлкім соңғы болар, ақ махаббатыммен мәңгіге қош айтыстым. Менің аруға балаған қызым бала-шағалы еркекпен ашына болып, нәпсінің құлына айналған ойнасқұмар болып шықты.

Есберген онсыз да жаралы жанымды онан әрі қажап «махаббат дегенге енді де сенесің бе?» дейді қылжақтап. Оған не жауап берерімді білмей үнсіз жүрегімді жегідей жеген өкінішті ойдың жетегіне еремін.

-Бұрын мен де сенің жағдайыңды басымнан кешкенмін. Аруға балағаным көрінгенге көз сүзгіш салдақы болып шықты. Сол үшін жас өмірімді құрбан еттім. Енді өкінгенмен не пайда? –деді бір кезде ол күйінішін жасыра алмай көкірек жара күрсініп.

Сол түнді мен ұйқысыз өткіздім. Таңертең сабақта сыптай киініп, сызылып жүрген Күнсұлудың жүзіне қарай алмай түндегі сұмдықты өзім жасағандай ыңғайсыз күйге түстім.

Үшінші сабақ математика болатын. Айболат ағай ештеңе болмағандай тақтада сабақ түсіндіріп тұр. Сол сәт шыдай алмай Күнсұлуға қараған едім, ол баяғыша сызылып, түк болмағандай төмен қарап отыр. Түріне қарасаң күнәсіз пәк нәзікжанды ару екендігіне қапысыз сенгендейсің. Сол сәт көз алдыма екі көзін аспанға қадап, құмарлықтан түрі бұзылып кеткен түндегі бейнесі келе қалды. Құлағыма ыңырсыған үні естілгендей.

Жүрегім сұмдық сыздап сала берді. Белгісіз сезім бойымды өртеп барады. Бәлкім бұл қызғаныш па, әлде жиіркеніш пе, білмеймін.

Жердегі тамұқ

Осы оқиғадан кейін мен енді Есбергенге еріп Аққайнардағы «қызықтарды» көрмейтін болдым.Есбергенге қызық көрінгенмен, маған ол жиіркеніш туғызатын жаман нәрсе сияқты сезілді. Ар-ұяттан жұрдай болып айрылған, нәпсінің құлы болған адамдардың арсыздығы да қызық болып па?

Бірде мен Есбергенге ұзақ жылдар бойы елес-әруақ болып жүру қаншалықты қиын немсе қызық деген сауал қойдым. Бір қарағанда оның өмірі уайым-қайғысыз, тыныш өтіп жатқандай әсер қалдыратын. Тамақтың, ұйқының, үй-жайдың, жұмыс істеудің еш қажеті жоқ. Елес-әруақ ешқашан ауырмайды, қартаймайды және өлмейді. Рахат емес пе? Мен осы ойымды айтқанда ол көкірек жара ауыр күрсінді. -Сен білмейсің ғой, менің өмірімнің қандай екенін, -деді содан кейін. – Ең ауыр қиындық – жалғыздық екен. Мен айналамдағы адамдарды көріп, естимін. Ал олар менің бар-жоғымды да білмейді. Сен кездескелі ғана іштегі шерімді тарқатып, біршама жеңілдеп қалдым. Содан кейінгі қиындық, қиындық емес-ау нағыз азап – бұл елес-тән әкелген қолайсыздықтар. Мысалы, мен кейде қатты тоңамын. Әсіресе, қыстың күндері. Ал жылынайын десем, жылына алмаймын. Тісім тісіме тимей қалшылдап кетемін. Үйге кіріп, тіпті пештің ішіне түсіп кетсем де, жылына алмаймын.

Кейде керісінше, жаздың қапырықтарында қатты ыстықтап, шөл қысады, таңдайым кеуіп, ыстықтан басым айналады. Бірақ салқындай да, су ішіп шөлімді баса да алмаймын. Құдықтың ішіндегі суға түсіп те көрдім, бірақ онан еш қайран болмады. Кейде қарның ашып, ішің шұрқырайды келіп. Тамақ ішкің келсе, іше алмайсың. Жұрттың үйіне барып, дастарханға қойған тамақтарына қолымды созып, жегім келеді. Бірақ елес тәннің қолына ештеңе ілікпейді.

Жасыратын не бар, ауыл адамдарының түрлі әрекеттерін көре жүре, кейде нәпсінің жетегіне еріп, қыз-келіншектермен жақындасқың келеді. Бірақ онан не пайда? Елес-тәнде нәпсіні қанағаттандырар еш мүмкіндік жоқ. Шынымды айтсам, өлгеннен кейінгі өмірім осындай азаппен өтіп келеді. Кейде жанымды қоярға жер таппай қатты қиналамын. Сондайда, молаларында тыныш жатқан өліктерге өлердей қызығамын. Неге өзіме қол салдым, неге ақымақшылық жасадым деп өзегім өкінішке толады.

-Бірақ моладағы адамдардың не істеп жатқанын сен білмейсің ғой? –деймін мен.

–Бәлкім олар да азап тартып жатқан шығар…

-Мүмкін. Бірақ олар әйтеуір молаларынан шыға алмайды. Ешкімге зияны жоқ. Тірі адамдардың өздері туралы не айтып жатқанын, ауылдастарының арасындағы естір құлаққа ерсі арсыздықтарды олар енді білмейді және көрмейді.

Мен Есбергенді сол сәт қатты аяп кеттім. Елес-әруақ болып жападан жалғыз жүру оңай деймісің. Бәлкім мұның бір соңы болатын шығар? Осы ойымды айтқанымда ол «білмеймін, мүмкін мен де күндердің бір күні моладағы әруақтарға қосылармын» -деді.

Сол әңгімеден кейін Есберген мені ауылдың «қызықтарын» тамашалауға шақырмайтын болды. Екеуміз жәй әжік-күжік әңгіме-дүкен құрамыз. Ауылдағы болып жатқан жаңалықтарды ол онсыз да үйлерді аралап жүріп естіп, біледі екен. Сондықтан ондайларды ауызға онша ала қоймаймыз. Ол меннен негізінен елдегі, әлемдегі болып жатқан жаңалықтарды естіп білгісі келеді.

Жалғасы бар...