2025 жылғы қыркүйектегі Ай тұтылуы: ғалымдар не дейді?

 

el24.kz 7–8 қыркүйек түнінде әлем жұртшылығы сирек кездесетін табиғи құбылыстың куәсі болды – Айдың толық тұтылуы. Бұл кезде Ай Жердің көлеңкесіне толығымен еніп, аспанда қып-қызыл түске боялды. Халық арасында мұндай көрініс ежелден «қанды Ай» деп аталған.

Алайда қазіргі ғылым мұның ешқандай жамандық нышаны емес екенін дәлелдеп отыр. Ғалымдардың айтуынша, бұл – Жер атмосферасы мен Күн сәулесінің табиғи әсерінен туындайтын қалыпты астрономиялық құбылыс.

Ай неліктен қызыл түске боялады?

NASA зерттеушілерінің түсіндіруінше, Ай тұтылғанда ол мүлде қараңғыланып кетпейді. Оның себебі:

  • Күн сәулелері Жер атмосферасы арқылы өткенде толқын ұзындығы қысқа көк жарық шашырап кетеді;

  • Ал қызыл және қызғылт толқындар атмосфера арқылы өтеді де, Ай бетіне жетіп, оны қып-қызыл түске бояйды.

Бұл құбылысты Рэлей шашырауы (Rayleigh scattering) деп атайды. Дәл осы құбылыс күннің батар шағындағы қызыл түсін де түсіндіреді.

2025 жылғы тұтылудың ерекшелігі

  • Бұл жолғы толық тұтылу фазасы 82 минутқа созылды. Астрономдар мұны соңғы онжылдықтағы ең ұзақ толық лунарлық тұтылулардың бірі деп бағалауда.

  • Жалпы құбылыстың ұзақтығы – шамамен 5,5 сағат.

  • Қызыл Айды Азия, Африка, Еуропа және Австралияның көптеген елдері көре алды. Қазақстан аумағынан да айқын байқалды.

Ғалымдар не дейді?

  • NASA: Ай тұтылулары – толық қауіпсіз құбылыс. Оларды арнайы құралсыз, жай көзбен көруге болады.

  • National Geographic: Бұл құбылыс астрономдарға Жер атмосферасының шаң мен газ құрамын зерттеуге мүмкіндік береді. Айдың қызыл реңкі атмосферадағы шаң мен аэрозольдердің мөлшеріне тікелей байланысты.

  • Еуропалық Оңтүстік Обсерватория (ESO): Айдың тұтылу кезіндегі түсін зерттеу арқылы ғалымдар климаттық өзгерістер мен жанартаулардың әсерін де бақылай алады.

Тарихи түсініктер

Ежелгі дәуірлерде халықтар Айдың қызыл түске боялуын жамандықтың белгісі деп түсіндірген. Мысалы:

  • Қазақ халқы: «Ай тұтылса, соғыс не жұт болады» деп қорыққан.

  • Қытайда: Айды айдаһар жұтып қойды деп сенген.

  • Еуропада: мұндай құбылысты апаттың хабаршысы деп білген.

Бүгінде ғылым мұндай түсініктерді жоққа шығарып, Ай тұтылуын тек табиғи астрономиялық цикл деп түсіндіреді.

Келесі тұтылулар

NASA кестесіне сәйкес:

  • 2026 жылғы 3 наурызда тағы бір толық Ай тұтылуы болады;

  • 2025 жылғы қыркүйектегі тұтылу – Қазақстанда жақсы көрінетін ең есте қаларлық құбылыстардың бірі болып қалмақ.

2025 жылғы қыркүйектегі қызыл Ай тұтылуы – табиғаттың ғажайып көрінісі ғана емес, ғылым үшін де құнды зерттеу нысаны. Ол Жер атмосферасының жай-күйін бақылауға мүмкіндік береді.

Халық аңыздарында бұл құбылыс үреймен қабылданса да, қазіргі ғалымдар үшін ол – қорқыныш емес, ғажайып әрі қалыпты астрономиялық құбылыс.

1 қыркүйектен бастап айыппұлдың орнына қоғамдық жұмыс енгізіледі

 

el24.kz  Қазақстанда 2025 жылдың 1 қыркүйегінен бастап әкімшілік құқық бұзушылықтар үшін айыппұлдың орнына қоғамдық жұмыс тағайындау тәжірибесі енгізіледі. Бұл өзгеріс қайталанатын және қоғамдық тәртіпке елеулі зиян келтіретін құқық бұзушылықтарға қатысты қолданылады.

Жаңа жаза кімдерге қолданылады

Ішкі істер министрлігінің мәліметінше, қоғамдық жұмыс мына жағдайларда тағайындалуы мүмкін:

Жол қозғалысы ережесін бір жыл ішінде бірнеше рет бұзу;
Экстрен қызмет көліктеріне жол бермеу фактісін қайта қайталау;
Жаяу жүргіншілердің жол ережесін өрескел бұзып, зардап келтіруі;
Қоғамдық орындарда қайта-қайта ішімдік ішу, мас күйінде жүру;
Ұсақ бұзақылық және қоғамдық тыныштықты бұзу.

Жаза көлемі

Құқық бұзушылықтың түріне қарай қоғамдық жұмыс көлемі 12 сағаттан 100 сағатқа дейін белгіленеді. Мысалы, экстрен қызмет көліктеріне жол бермеген жүргізушіге 40 АЕК (шамамен 157 мың теңге) айыппұлдың орнына 20 сағат қоғамдық жұмыс берілуі мүмкін.

Мақсат – тәртіпті күшейту

Министрлік өкілдері бұл шараның мақсаты – айыппұл төлеу мүмкіндігі жоқ адамдарды қатаң жазалау емес, қайта оларды қоғамдық жұмыс арқылы жауапкершілікке тарту екенін атап өтті. Қоғамдық жұмыс арнайы белгісі бар киімде, тұрғындар көретін орындарда атқарылады.

Теріс қылықтың алдын алу құралы

Жаңа жаза түрі құқық бұзушылық деңгейін төмендетіп, азаматтардың тәртіпке бағынуына әсер етеді деп күтілуде. Қоғамдық жұмыс жазасын орындамаған жағдайда, ол әкімшілік қамауға ауыстырылуы мүмкін.

Зейнетақы жинақтарын стоматологиялық қызметке пайдалану уақытша тоқтатылды

 

el24.kz хабарлайды. Қазақстанда Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорындағы қаражатты (БЖЗҚ) стоматологиялық қызметке пайдалану мүмкіндігі 2025 жылғы 15 қыркүйектен бастап уақытша тоқтатылады. Бұл туралы ресми түрде «Отбасы банк» мәлімдеді.

Неге тоқтатылды?

Қаржылық мониторинг агенттігінің төрағасы Жанат Элимановтың айтуынша, тіс емдеу саласында заңсыздықтар анықталған. Атап айтқанда, жалған құжат рәсімдеу арқылы БЖЗҚ қаражатынан шамамен 200 миллиард теңге заңсыз шығарылған. Осы себепті мемлекет аталған бағыттағы өтінімдерді қабылдауды уақытша доғаруға шешім қабылдады.

Өтінімдерге қатысты не белгілі?

  • 15 қыркүйекке дейін берілген өтінімдер заңға сәйкес қаралып, өңделе береді.

  • 15 қыркүйектен кейін жаңа өтінім қабылдау тоқтайды.

  • Өтінім қабылдаудың қайта қашан басталатыны туралы қосымша хабарланатын болады.

Азаматтарға ескерту

Мамандар азаматтарға жалған стоматологиялық қызмет ұсынатын ұйымдардан сақ болуды ескертеді. Бұған дейін кейбір клиникалар қызмет көрсетпей-ақ, тек құжат рәсімдеп, зейнетақы қаражатын заңсыз иемденген жағдайлар тіркелген.

Зейнетақы жинақтарын емделуге пайдалану мүмкіндігі қоғамда үлкен сұранысқа ие болғанымен, бақылаудың әлсіздігінен теріс пайдалану орын алған. Ендігі мақсат — тәртіпті күшейту және шынайы медициналық қызметке қолжетімділікті қамтамасыз ету.

 

8-қыркүйекте Президент Қазақстан халқына жолдау жасайды

 

el24.kz 8 қыркүйекте Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстан халқына жолдау жасайды. Бұл — мемлекет басшысының сегізінші жолдауы.

Оны Парламент палаталарының бірлескен отырысында жариялайды. Мұны Президенттің баспасөз хатшысы Руслан Желдібай хабарлады.

Лудомания қасіреті: құмар ойынан қанша қазақстандық жапа шегуде?

 

Қазақстанда құмар ойынға тәуелділік – күн сайын мыңдаған адамның тағдырын тәлкекке түсіріп отырған әлеуметтік дерт. Ойынның шырмауына түскендер тек қаржысынан ғана емес, отбасынан, денсаулығынан, кейде тіпті өмірінен айрылуда. el24.kz тілшісі осы орайда сараптама жүргізіп, зерттеу жасады.

Ажырасулардың себебі – ойынқұмарлық

Ресми статистикада ажырасудың нақты себептері ашылмайды. Дегенмен, депутаттар мен мамандардың айтуынша, елімізде ажырасулардың 40 пайызына дейін құмар ойын тікелей әсер етуі мүмкін. Бұл мәлімет ресми бекітілмесе де, қоғамдағы ахуалды көрсетіп отыр.

Суицид деректері алаңдатады

2024 жылдың қаңтар-шілде айларында Қазақстанда 2,1 мыңнан астам адам өз-өзіне қол жұмсаған. Оның қаншасы лудомания құрбаны екені бөлек көрсетілмейді. Кей ақпарат көздерінде «құмар ойынның кесірінен жыл сайын жүздеген адам суицид жасайды» деген деректер айтылады, бірақ ресми растауы жоқ.

350 мыңнан астам қазақстандық ойын тұзағында

Әртүрлі ашық дереккөздерге сенсек, елде 350 мыңнан 1 миллионға дейін адам құмар ойыннан зардап шегуде. Тек 2024 жылдың өзінде 130 мыңнан астам азамат eGov мобильді қосымшасы арқылы өздерін құмар ойындарға қатысудан ерікті түрде шектеген. Бұл – мәселенің қаншалықты ауқымды екенін айқын дәлелдейді.

Экономикалық айналым – 1 триллион теңгеден асады

Ойын бизнесінің жылдық қаржылық айналымы 1 триллион теңгеден астам деп бағалануда. Бұл бір жағынан саланың табысын көрсетсе, екінші жағынан – қоғамға түсіп жатқан ауыртпалықтың көлемін білдіреді.

Қорытынды

Лудомания – тек жеке адамның емес, бүкіл қоғамның қасіреті. Қаржыдан айырғанмен қоймай, отбасыларды ажыратуда, адамдарды тығырыққа тіреп, кейде өмірімен қоштасуға итермелеуде.

Көмек керек болса – хабарласыңыз!
111 – Ұлттық сенім телефоны (балалар мен жастарға арналған)
112 – Шұғыл қызметтер нөмірі
eGov mobile арқылы – құмар ойындарға қатысуды 6 айдан 10 жылға дейін ерікті түрде шектеу қызметі қолжетімді

Қазақстандықтардың есепшоттарына кибершабуыл жасаған күдікті ұсталды

 

Қазақстандықтардың есепшоттарына кибершабуыл жасаған күдікті ұсталды, - деп хабарлайды el24.kz  тілішісі Polisia.kz.ке сілтеме жасап.

Жетісу облысында полиция  қызметкерлері облыстық прокуратурамен бірлесіп киберқылмыстың алдын алу бағытындағы жұмыстарын күшейтуде.

Жүргізілген жедел-іздестіру шараларының нәтижесінде интернет-алаяқтық арқылы азаматтардың есепшоттарынан ұрланған қаржыны қолма-қол ақшаға айналдыруға қатысы бар ұйымдастырушы қолға түсті.

Тәртіп сақшылары Алматы қаласының 23 жастағы тұрғынын ұстады. Ол Қазақстан аумағында жасалған бірқатар қылмыстарға қатысы бар деген күдікке ілінді. Тінту барысында күдіктіден iPhone 16 Pro ұялы телефоны, BMW X7 автокөлігі және шетелдік байланыс операторларына тиесілі төрт SIM-карта тәркіленді.

Тергеу мәліметінше, күдікті OLX платформасында жалған хабарландырулар орналастырып, азаматтарға банк арқылы тауарлық несие рәсімдеуді ұсынған. Сенгіш адамдарды алдау арқылы ол дроповодтар мен дроптарды тартып, заңсыз жолмен алынған қаражатты қолма-қол қылған.

Қазіргі таңда қылмыстық істі Жетісу облыстық полиция департаментінің тәжірибелі мамандары тергеп жатыр. Өңір бойынша төрт жәбірленуші анықталды. Дегенмен тергеу жалғасуда, алаяқтық схемасының құрбандары Қазақстанның өзге аймақтарынан да әшкереленуі мүмкін.

 

 

Подробности
Категория: Сырласу

Айнұр әуежайда жұмыс істейді. Екі жыл бұрын күйеуінен ажырасып, ата-анасына ұлымен қайтып келген.

 Жасы отызға тақап қалған жас келіншек жеке өмірін басы бос ер-азаматпен жайғастырғысы келетін. Бір күні ол басқа бөлімде жұмыс істейтін әріптесі Нұрболатпен іссапарға барды. Нұрболат өте биязы, жарқын, мейірімді, жомарт жігіт. Нағыз армандағы ер-азамат дерсің. Сол бір аптаға созылған іссапардан кейін екеуін бір-біріне тіл жетпес күш баурап әкетті. Ол Айнұрмен кездесуге сыйлықсыз, гүлсіз келмейтін. Оған Нұрболаттың сүйіспеншілігі, қамқорлығы ұнайтын.

Подробности
Категория: Керек кеңес

Күндізгі ұйқы қаламайтын адам жоқ шығар. Кейде қатты шаршайтын уақыттарымыз болатын белгілі. Мұндай жағдай ұйқы қанбағанда немесе үздіксіз ой жұмысымен айналысқанда жиі кездесіп жатады. Мұндай мәселенің тексерілген және тиімді емі бар. Ол — күндізгі ұйқы. Ол сіздің ағзаңыздағы көптеген мәселелерді шешуге көмектесе алады. 

Подробности
Категория: Тылсым дүние

Осыдан бірнеше жыл бұрын менің ағам ауыр науқастан қайтыс болды. Ол біздің ауылдан 30 шақырымдай жерде орналасқан көрші ауылда тұратын еді. Ал мен ата-анаммен бірге тұрып жаттым.

Ағам қайтыс болар алдында өзін ата-анасының үйінен шығарып жерлеуді өтінген еді. Соңғы сапарға аттанып бара жатқан адамның сөзін жерге тастамай, ағамды өзі туып-өскен үйіне алып келдік. Көп ұзамай ағам қайтыс болды. Жан-жақтан ағылып туыстарымыз көңіл айтып жатты. Үйдің іші абыр-сабыр, у-шу.

Подробности
Категория: Елең еткізер

 

Қылмыс жасағандарды фото, видеоға түсіріп, табыс табуға болады. Ішкі істер министрлігі жедел ақпарат жеткізгендерге ақша төлемек. Ол үшін көшеде, қоғамдық орындарда заң бұзушылық байқасаңыз, ұялы телефонға түсіріп полицияға жіберу қажет. 

Подробности
Категория: Сырласу

 

  • Сурет ашық дереккөзден

     

Осы уақытқа дейін жолдасыммен ажырасам деген ой мүлдем миыма кіріп шықпаған ой еді. Жолдасыммен 12 жыл бірге тұрдық. Екі бала тәрбиелеп өсірдік. Басымызда үйіміз де, астымызда көлігіміз де бар. Былайша айтқанда жұрт қызығарлықтай өміріміз бар болатын. Өзім мектепте ағылшын тілі пәнінің мұғалімімін. Жолдасым қаладағы институттардың бірінде ғылыми қызметкер болатын.

Подробности
Категория: Әлем жаңалықтары


Ол гетеросексуал ерлерді үйіне алдап әкеліп, порно түсірген . 32 жастағы Брайан Денемостье 150 жігітті алдаған. Ең кішісі 16 жаста. Олармен сайттағы хабарландыру арқылы танысқан. 

 
Алданған жігіттер сайтта тұрмыстағы әйелмен сөйлесіп отырмын деп ойлаған. Себебі танысушы күйеуінің әскерде екенін, сондықтан көңіл көтергісі келетінін айтыпты. Айыпталушы ер адам қызша киініп, боянып, парик тағып, танысқан адамдарын үйіне шақырады. 

Подробности
Категория: Әлем жаңалықтары

 
Табиғи апат салдарынан 25 мың адам өліп, 140 мыңы мүгедек болып қалды. 
1988 жылы Арменияда он мыңдаған адамның өмірін қиған жойқын жер сілкінісі болды. Спитактағы үйінділерді қалай аршығаны туралы видeо пайда болды. 

Подробности
Категория: Керек кеңес
Әділбек Нұрымбет
  Кеше ұлымды мектептен алып келген келіншегім: дала көктайғақ болып тұр, ұлыңның аяғы тайып, қайта қайта құлап келді,- дейді.

Содан: қатты құлап бір жерін жазым қылып алмай тұрғанда амалын қарастырайын деп ойладым.

Подробности
Категория: Спорт жаңалықтары

Ауыр атлетикадан әлемнің төрт дүркін чемпионы Илья Ильин мәлімдеме жасады. 


Ол Instagram желісіндегі парақшaсына ауыр атлетикаға қалай келгенін, карьерасын аяқтауды ойлап жүргенін жазды. 

Подробности
Категория: Сырласу

Алматыда жүрген бір таксист мына әңгімесін Instagram—да жайып салды.

 Ол таксистер тұратын жерде әдеттегідей клиент күтіп тұрған екен. Бір кезде артқы есікті ашқан бір әйел «боссыз ба, вокзалға апарасыз ба», деп сұрапты. Таксист келіскен. Әлгі әйел пойыз күтіп алып, одан бір құжат алуы керектігін айтқан.

Подробности
Категория: Елең еткізер

 Алматы дәрігерлері бауырын ауыстырған Әсем Саханды екінші рет аман-есен босандырып алды.

 
Осыдан бірнеше жыл бұрын 24 жастағы әйелге дәрігерлер бауыр циррозы деген қорқынышты диагноз қойған. Ұзаққа созылған аурудан соң дәрігерлер оның бауырын ауыстыруға шешім қабылдады. 
 
2015 жылы  сәуірде А.Сызғанов атындағы Ұлттық ғылыми хирургия орталығында орталық мамандары әйелдің бауырын ауыстырды. Әсемнің өмірі отадан соң күрт өзгерді. Дәрігерлер оған екінші өмір сыйлады десек те болады. 

Подробности
Категория: Елең еткізер

 

  • Елімізде жастар 16-ға толған соң жыныстық қатынасқа түсетін болып шықты

     

Қоғамдық пікірді зерттеу институты Қазақстанда 15-19 жастағы жастардың үштен бір бөлігі жыныстық қатынасқа түсетінін айтты. Сондай-ақ, орталық зерттеу барысында әр бесінші қазақстандық жасөспірімнің мүшеқап пайдаланбайтынын анықтаған деп хабарлайды Sputnik Қазақстан.

Подробности
Категория: Сырласу

 Бүгін  шаруадан қолым қалт еткенде, өз басымнан өткен жайттарды замандастарыммен бөліспекке бекіндім. Менің басымнан кешкен оқиғаларым, бәлкім, басқаларға өнеге болар.


Мен бес рет тұрмыс құрған адаммын. Бірінші күйеуімді Алматыда оқып жүргенімде кезіктірдім.

Подробности
Категория: Елең еткізер

Елімізде  3-4 желтоқсан күндері  6 улы және табиғи газбен улану оқиғасы тіркелді.

 Ал газ жабдығының ақауынан Шымкенттің екі тұрғыны  уланып көз жұмды, деп хабарлайды ҚазАқпарат.
  1. Күннің жарығынан құбыжыққа айналатын әйел
  2. 7 жасар бала әлемдегі ең бай блогер атанды
  3. Көрден шыққан кемпір
  4. Сайтан қабір