2025 жылғы қыркүйектегі Ай тұтылуы: ғалымдар не дейді?

 

el24.kz 7–8 қыркүйек түнінде әлем жұртшылығы сирек кездесетін табиғи құбылыстың куәсі болды – Айдың толық тұтылуы. Бұл кезде Ай Жердің көлеңкесіне толығымен еніп, аспанда қып-қызыл түске боялды. Халық арасында мұндай көрініс ежелден «қанды Ай» деп аталған.

Алайда қазіргі ғылым мұның ешқандай жамандық нышаны емес екенін дәлелдеп отыр. Ғалымдардың айтуынша, бұл – Жер атмосферасы мен Күн сәулесінің табиғи әсерінен туындайтын қалыпты астрономиялық құбылыс.

Ай неліктен қызыл түске боялады?

NASA зерттеушілерінің түсіндіруінше, Ай тұтылғанда ол мүлде қараңғыланып кетпейді. Оның себебі:

  • Күн сәулелері Жер атмосферасы арқылы өткенде толқын ұзындығы қысқа көк жарық шашырап кетеді;

  • Ал қызыл және қызғылт толқындар атмосфера арқылы өтеді де, Ай бетіне жетіп, оны қып-қызыл түске бояйды.

Бұл құбылысты Рэлей шашырауы (Rayleigh scattering) деп атайды. Дәл осы құбылыс күннің батар шағындағы қызыл түсін де түсіндіреді.

2025 жылғы тұтылудың ерекшелігі

  • Бұл жолғы толық тұтылу фазасы 82 минутқа созылды. Астрономдар мұны соңғы онжылдықтағы ең ұзақ толық лунарлық тұтылулардың бірі деп бағалауда.

  • Жалпы құбылыстың ұзақтығы – шамамен 5,5 сағат.

  • Қызыл Айды Азия, Африка, Еуропа және Австралияның көптеген елдері көре алды. Қазақстан аумағынан да айқын байқалды.

Ғалымдар не дейді?

  • NASA: Ай тұтылулары – толық қауіпсіз құбылыс. Оларды арнайы құралсыз, жай көзбен көруге болады.

  • National Geographic: Бұл құбылыс астрономдарға Жер атмосферасының шаң мен газ құрамын зерттеуге мүмкіндік береді. Айдың қызыл реңкі атмосферадағы шаң мен аэрозольдердің мөлшеріне тікелей байланысты.

  • Еуропалық Оңтүстік Обсерватория (ESO): Айдың тұтылу кезіндегі түсін зерттеу арқылы ғалымдар климаттық өзгерістер мен жанартаулардың әсерін де бақылай алады.

Тарихи түсініктер

Ежелгі дәуірлерде халықтар Айдың қызыл түске боялуын жамандықтың белгісі деп түсіндірген. Мысалы:

  • Қазақ халқы: «Ай тұтылса, соғыс не жұт болады» деп қорыққан.

  • Қытайда: Айды айдаһар жұтып қойды деп сенген.

  • Еуропада: мұндай құбылысты апаттың хабаршысы деп білген.

Бүгінде ғылым мұндай түсініктерді жоққа шығарып, Ай тұтылуын тек табиғи астрономиялық цикл деп түсіндіреді.

Келесі тұтылулар

NASA кестесіне сәйкес:

  • 2026 жылғы 3 наурызда тағы бір толық Ай тұтылуы болады;

  • 2025 жылғы қыркүйектегі тұтылу – Қазақстанда жақсы көрінетін ең есте қаларлық құбылыстардың бірі болып қалмақ.

2025 жылғы қыркүйектегі қызыл Ай тұтылуы – табиғаттың ғажайып көрінісі ғана емес, ғылым үшін де құнды зерттеу нысаны. Ол Жер атмосферасының жай-күйін бақылауға мүмкіндік береді.

Халық аңыздарында бұл құбылыс үреймен қабылданса да, қазіргі ғалымдар үшін ол – қорқыныш емес, ғажайып әрі қалыпты астрономиялық құбылыс.

1 қыркүйектен бастап айыппұлдың орнына қоғамдық жұмыс енгізіледі

 

el24.kz  Қазақстанда 2025 жылдың 1 қыркүйегінен бастап әкімшілік құқық бұзушылықтар үшін айыппұлдың орнына қоғамдық жұмыс тағайындау тәжірибесі енгізіледі. Бұл өзгеріс қайталанатын және қоғамдық тәртіпке елеулі зиян келтіретін құқық бұзушылықтарға қатысты қолданылады.

Жаңа жаза кімдерге қолданылады

Ішкі істер министрлігінің мәліметінше, қоғамдық жұмыс мына жағдайларда тағайындалуы мүмкін:

Жол қозғалысы ережесін бір жыл ішінде бірнеше рет бұзу;
Экстрен қызмет көліктеріне жол бермеу фактісін қайта қайталау;
Жаяу жүргіншілердің жол ережесін өрескел бұзып, зардап келтіруі;
Қоғамдық орындарда қайта-қайта ішімдік ішу, мас күйінде жүру;
Ұсақ бұзақылық және қоғамдық тыныштықты бұзу.

Жаза көлемі

Құқық бұзушылықтың түріне қарай қоғамдық жұмыс көлемі 12 сағаттан 100 сағатқа дейін белгіленеді. Мысалы, экстрен қызмет көліктеріне жол бермеген жүргізушіге 40 АЕК (шамамен 157 мың теңге) айыппұлдың орнына 20 сағат қоғамдық жұмыс берілуі мүмкін.

Мақсат – тәртіпті күшейту

Министрлік өкілдері бұл шараның мақсаты – айыппұл төлеу мүмкіндігі жоқ адамдарды қатаң жазалау емес, қайта оларды қоғамдық жұмыс арқылы жауапкершілікке тарту екенін атап өтті. Қоғамдық жұмыс арнайы белгісі бар киімде, тұрғындар көретін орындарда атқарылады.

Теріс қылықтың алдын алу құралы

Жаңа жаза түрі құқық бұзушылық деңгейін төмендетіп, азаматтардың тәртіпке бағынуына әсер етеді деп күтілуде. Қоғамдық жұмыс жазасын орындамаған жағдайда, ол әкімшілік қамауға ауыстырылуы мүмкін.

Зейнетақы жинақтарын стоматологиялық қызметке пайдалану уақытша тоқтатылды

 

el24.kz хабарлайды. Қазақстанда Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорындағы қаражатты (БЖЗҚ) стоматологиялық қызметке пайдалану мүмкіндігі 2025 жылғы 15 қыркүйектен бастап уақытша тоқтатылады. Бұл туралы ресми түрде «Отбасы банк» мәлімдеді.

Неге тоқтатылды?

Қаржылық мониторинг агенттігінің төрағасы Жанат Элимановтың айтуынша, тіс емдеу саласында заңсыздықтар анықталған. Атап айтқанда, жалған құжат рәсімдеу арқылы БЖЗҚ қаражатынан шамамен 200 миллиард теңге заңсыз шығарылған. Осы себепті мемлекет аталған бағыттағы өтінімдерді қабылдауды уақытша доғаруға шешім қабылдады.

Өтінімдерге қатысты не белгілі?

  • 15 қыркүйекке дейін берілген өтінімдер заңға сәйкес қаралып, өңделе береді.

  • 15 қыркүйектен кейін жаңа өтінім қабылдау тоқтайды.

  • Өтінім қабылдаудың қайта қашан басталатыны туралы қосымша хабарланатын болады.

Азаматтарға ескерту

Мамандар азаматтарға жалған стоматологиялық қызмет ұсынатын ұйымдардан сақ болуды ескертеді. Бұған дейін кейбір клиникалар қызмет көрсетпей-ақ, тек құжат рәсімдеп, зейнетақы қаражатын заңсыз иемденген жағдайлар тіркелген.

Зейнетақы жинақтарын емделуге пайдалану мүмкіндігі қоғамда үлкен сұранысқа ие болғанымен, бақылаудың әлсіздігінен теріс пайдалану орын алған. Ендігі мақсат — тәртіпті күшейту және шынайы медициналық қызметке қолжетімділікті қамтамасыз ету.

 

8-қыркүйекте Президент Қазақстан халқына жолдау жасайды

 

el24.kz 8 қыркүйекте Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстан халқына жолдау жасайды. Бұл — мемлекет басшысының сегізінші жолдауы.

Оны Парламент палаталарының бірлескен отырысында жариялайды. Мұны Президенттің баспасөз хатшысы Руслан Желдібай хабарлады.

Лудомания қасіреті: құмар ойынан қанша қазақстандық жапа шегуде?

 

Қазақстанда құмар ойынға тәуелділік – күн сайын мыңдаған адамның тағдырын тәлкекке түсіріп отырған әлеуметтік дерт. Ойынның шырмауына түскендер тек қаржысынан ғана емес, отбасынан, денсаулығынан, кейде тіпті өмірінен айрылуда. el24.kz тілшісі осы орайда сараптама жүргізіп, зерттеу жасады.

Ажырасулардың себебі – ойынқұмарлық

Ресми статистикада ажырасудың нақты себептері ашылмайды. Дегенмен, депутаттар мен мамандардың айтуынша, елімізде ажырасулардың 40 пайызына дейін құмар ойын тікелей әсер етуі мүмкін. Бұл мәлімет ресми бекітілмесе де, қоғамдағы ахуалды көрсетіп отыр.

Суицид деректері алаңдатады

2024 жылдың қаңтар-шілде айларында Қазақстанда 2,1 мыңнан астам адам өз-өзіне қол жұмсаған. Оның қаншасы лудомания құрбаны екені бөлек көрсетілмейді. Кей ақпарат көздерінде «құмар ойынның кесірінен жыл сайын жүздеген адам суицид жасайды» деген деректер айтылады, бірақ ресми растауы жоқ.

350 мыңнан астам қазақстандық ойын тұзағында

Әртүрлі ашық дереккөздерге сенсек, елде 350 мыңнан 1 миллионға дейін адам құмар ойыннан зардап шегуде. Тек 2024 жылдың өзінде 130 мыңнан астам азамат eGov мобильді қосымшасы арқылы өздерін құмар ойындарға қатысудан ерікті түрде шектеген. Бұл – мәселенің қаншалықты ауқымды екенін айқын дәлелдейді.

Экономикалық айналым – 1 триллион теңгеден асады

Ойын бизнесінің жылдық қаржылық айналымы 1 триллион теңгеден астам деп бағалануда. Бұл бір жағынан саланың табысын көрсетсе, екінші жағынан – қоғамға түсіп жатқан ауыртпалықтың көлемін білдіреді.

Қорытынды

Лудомания – тек жеке адамның емес, бүкіл қоғамның қасіреті. Қаржыдан айырғанмен қоймай, отбасыларды ажыратуда, адамдарды тығырыққа тіреп, кейде өмірімен қоштасуға итермелеуде.

Көмек керек болса – хабарласыңыз!
111 – Ұлттық сенім телефоны (балалар мен жастарға арналған)
112 – Шұғыл қызметтер нөмірі
eGov mobile арқылы – құмар ойындарға қатысуды 6 айдан 10 жылға дейін ерікті түрде шектеу қызметі қолжетімді

Қазақстандықтардың есепшоттарына кибершабуыл жасаған күдікті ұсталды

 

Қазақстандықтардың есепшоттарына кибершабуыл жасаған күдікті ұсталды, - деп хабарлайды el24.kz  тілішісі Polisia.kz.ке сілтеме жасап.

Жетісу облысында полиция  қызметкерлері облыстық прокуратурамен бірлесіп киберқылмыстың алдын алу бағытындағы жұмыстарын күшейтуде.

Жүргізілген жедел-іздестіру шараларының нәтижесінде интернет-алаяқтық арқылы азаматтардың есепшоттарынан ұрланған қаржыны қолма-қол ақшаға айналдыруға қатысы бар ұйымдастырушы қолға түсті.

Тәртіп сақшылары Алматы қаласының 23 жастағы тұрғынын ұстады. Ол Қазақстан аумағында жасалған бірқатар қылмыстарға қатысы бар деген күдікке ілінді. Тінту барысында күдіктіден iPhone 16 Pro ұялы телефоны, BMW X7 автокөлігі және шетелдік байланыс операторларына тиесілі төрт SIM-карта тәркіленді.

Тергеу мәліметінше, күдікті OLX платформасында жалған хабарландырулар орналастырып, азаматтарға банк арқылы тауарлық несие рәсімдеуді ұсынған. Сенгіш адамдарды алдау арқылы ол дроповодтар мен дроптарды тартып, заңсыз жолмен алынған қаражатты қолма-қол қылған.

Қазіргі таңда қылмыстық істі Жетісу облыстық полиция департаментінің тәжірибелі мамандары тергеп жатыр. Өңір бойынша төрт жәбірленуші анықталды. Дегенмен тергеу жалғасуда, алаяқтық схемасының құрбандары Қазақстанның өзге аймақтарынан да әшкереленуі мүмкін.

 

 

Подробности
Категория: Елең еткізер

 2018 жылы Қазақстанда мемлекеттік маңызы бар қуанышты, қайғылы оқиғалар орын алып жатты. Біздің тізімге ит жылы орын алып, Қазақстанды өзгерткен оқиғалар енді

Подробности
Категория: Сырласу

Адамдар неге біреуге құлай сенуге қорқады?! Сезімдерін сұм ойлы жандар ойыншық етпесе дейді. Сенуге талпынбайды емес, бəрі талпынады. Бəрі сенгісі келеді. Түпсіз жалғыздық сенімсіздіктен басталып, көңілсіздікпен тәмамдалады. Ешкім жалқы жалғыздығын сезінгісі келмейді. Өмір жолында ақ пен қара толассыз алмасқан тұста, тек санада қара түс қана қасаң боп ұмытылмай қалады. Ақ түсті бағалап, жадында сақтай бермейді. Кейде,үзілуге таяу тұрған үмітті өшіруге бір күдік қана жеткілікті.

Күдік – үміттің бітіспес жауы. Кейде, бəрінің соңғы нүктесі. Күйбең тірліктен көңілге күдік кіргізуден сақтану керек. Жиі жақсы жəйларды ғана ойға алып, жүректі жақсы дүниемен байыта берген тиімді.
Күдіксіз көңіл кеме – өмір теңізде ұзақ жүзеді. Сан мың сынақтарға да төзеді.

Подробности
Категория: Керек кеңес

Ғалымдар жүкті әйелдерге шүмектен аққан су ішуге болмайтындығын айтады, ондағы су іштегі бала ағзасына сіңіп, қатерлі ауруларға алып келеді деседі.


Сондай-ақ, судағы зиянды қоспалардың көптігі тұқымдағы кері өзгерістерге әкеліп соқтыруы мүмкін, ол болса обыр сынды жаман дерттің дамуына ықпал етеді.

Подробности
Категория: Сырласу

 

 Ыңғай әйелдерден құралған ұжымда жұмыс істеудің де өзіндік қиындығы бар. Әрине әйел жүрген жер ылғи да ырду-дырду әңгімесіз болған ба? Кімнің басы бос, кімнің күйеуі бар, кім қайтып келген, әйтеуір әйелдердің анықтамалығынан бәрін біліп алуға болады. Күнімай атты келіншек бәрінің де көңілінен шығуға тырысып, үнемі жақсы қарым-қатынаста болатын. Күлімдеген көздеріне, ашық-жарқын мінезіне қарап оны уайым-қайғысы жоқ, күйеуі үлде мен бүлдеге орап тастаған жан шығар деп ойлайтынмын. Cөйтсем мүлдем керісінше екен. Бірде ұжымда мерекелік кеш болған. Соңына таман Күнімай маған өзінің өмірлік сырын ашты.

«Жас кезімде биді керемет жақсы көруші ем. Мектептегі, кейіннен жоғары оқу орнындағы би кештерінде ортаны бермейтінмін. Әсіресе үнді билерін нақышына келтіре билегенде жұрт дуылдата қол соғатын-ды.

Подробности
Категория: Тылсым дүние

Қас қарая төсекке қисайып қалғып бара жатыр едім, басымдағы жастығым сырғып сәкіге түсіп кеткеннен оянып кеттім. «Жастығым жайдан-жай неге түсті екен?» деп жан-жағыма көз салып едім, ешкім көрінбеді.

Қайтадан жастығымды басыма бүктей салып, көзім ілегіп бара жатқан, осы кезде жастығымды әлде біреудің жұлып алғанын анық сездім. Тосын жайдан ұйқым шайдай ашылды. Түсіп кеткен жастығымды еңкейіп алып бере, көзім тақтаның астында жастығымды қыса ұстаған қызыма түсті. «Қызым-ау, жастығымды өзіме бер, жеті түнде ұйықтамай жүргенің не, бар ұйықта» – дегеніме қызым аң-таң болған жүзбен: «Мені көріп тұрсың ба?» дегені.

Подробности
Категория: Әлем жаңалықтары

 

Тунисте әйел жыланға ұқсайтын шұлық киіп алып, күйеуінің көңілін аулағысы келген. Алайда бұл әрекетінің нәтижесінде ауруханадан бір-ақ шықты.

Бұл туралы Rassd Tunisia порталына сілтеме жасап Stan.kz хабарлайды.

Ер адам жатын бөлмеге кіріп, әйелінің киімін көрген кезде, төсекте шынымен де жылан жатыр екен деп ойлаған. Ол бірден асүйге жүгіріп, пышақ алып келіп, жыланның басына сұғып алыпты. Алайда ол жылан емес, әйелінің табаны болып шыққан.

Подробности
Категория: Сырласу

Ерлердің сексуалды-психологиялық дағдарысы әйелдікіндей жиі болмайды. Бірақ болса, оның ауыр салмағын отбасыдағы әр адам толыққанды сезінеді. 

Тестостерон – өте агрессивті гормон. Ер адам күйзеліске түскенде бұл гормон қан құрамына өте көп көлемде бөлінетіні соншалық, үйдегілер бесінші бұрыш іздеп, тығылып қалғысы келеді. Егер әйел дағдарысы өзінің сыртқы әлпеті бойынша өрбісе, ерлерде ол потенция мен интимді жетістіктері айналасына шоғырланады. Бір қызығы, ерлер сексуалды артықшылығы мен кемістігін қатар уайымдайды екен. 
Мәселені жас шамасына бөліп қарастырсақ. 
1. «Жастық шақ-гормоналды». 13-22 жас аралығы

Подробности
Категория: Керек кеңес

• Ересек адамның денесі октиллион атомнан тұрады. 
• Денеміздегі қан тамырлардың қосындысы 96 мың км құрайды. Бұл ұзындық жерді үш рет айналуға жетеді. 
• Адамның миы минутына 1000 сөз оқи алады. 
• Адамның миы компьютер болғанында секундына 38 катриллион операция жасай алар еді. Күніміздегі ең озық компьютер мұның 1 пайызын да орындай алмайды. 
• Қол немесе аяқтың тырнағы түбінен бастап толығымен өсу үшін жарты жыл уақыт өтеді. 
• Адам өмір бойы орталама 18 кг тері төгеді. 

Подробности
Категория: Әлем жаңалықтары
  • Сәлеметсіз бе "Сырласу" !
    Анон болсыншы.Ішім алай -дүлей. Ішімдегіні айтып сырымды бөлісетін досым жоқ. Қатты қиналып жүрмін.Не істерімді білмеймін.Күйеуім  ажырасқан әйелмен жүреді екен.
     
    Сөйлесіп жүргендеріне төрт -бес жылдай болыпты. Қайта -қайта жаңағы әйел СМС жазып қоймайды. Телефонды алып мен оның әйелімін десем, аузына ақ ит кіріп , қара ит шығады. "Әрі ұры,әрі үстем" дегендей. Іздестіріп сұрастырып көрсем, мектепте мұғалім болып істейді екен. Жасы өзінен үлкен. Масқара.

    Подробности
    Категория: Әлем жаңалықтары

     28 желтоқсан күні Дания астанасы Копенгагеннің Тингбьерг ауданында атыс болды. 

     
     Бұл туралы қала полициясы twitter-де мәлім етті. «Копенгаген полициясына Тингбьергте атыс болғаны туралы хабарлама алдық. 
     
    Оқиға болған жерге лезде полция қызметкерлері жаппай жұмылдырылды», - делінген хабарламада. Оқыс оқиға туралы нақты мәліметтер берілмеуде. 
     
    Жергілікті құқық қорғау органдарының айтуынша, қазір оқиға орнында тексеріс жұмыстары жүргізіліп жатыр. 

    ktk.kz 

Подробности
Категория: Әлем жаңалықтары
65 жастағы әйел босанды: сәбиінің әкесі 80 жаста Жаңа туған нәрестенің 80 жастағы әкесі бұл баға жетпес сыйға алғыс айтып отыр. 

Үндістанда 65 жастағы әйел өмірге дені сау сәби әкеліп, екінші рет ана атанды. Daily Mail басылымының хабарлауынша, нәрестенің әкесі 80 жаста. 
 
Ер адам әйеліне қыз сыйлағаны үшін алғыс айтса да, баланы бағып-қағуға қосымша қаражатты қайдан табамын деп басы қатып отыр. Әйел сәбиін табиғи жолмен босанған әлемдегі ең қарт ана атанды. 

Подробности
Категория: Елең еткізер

Ақтауда жүктіліктің жетінші айында 27 жастағы жас әйел көз жұмды, деп хабарлайды облыстық перинаталдық орталықтың директоры Жамал Жаманбаева. 

23 желтоқсанда жүкті әйел Жаңаөзен қаласынан облыстық перзентханаға жеткізілген. Алайда екі тәуліктен кейін дәрігерлер жүрек ақауын анықтайды. Дегенмен, жағдайы қалыпты болған. 
 
Тек туыстары келген уақытта кенеттен жүрегі ұстаған келіншекті дәрігерлер құтқара алмады. Бүгінгі күні өлімнің нақты себебін анықтау да мүмкін емес. Себебі қайтыс болған келіншектің туыстары мәйітті алып кеткен. 

Подробности
Категория: Сырласу

Нумерологтардың болжамынша, 2019 – отбасы жылы болмақ.

Яғни, көптен бері өз бақытын таппаған бойдақ қыз-жігіттерге доңыз жылы отау құру үшін таптырмас уақыт. Бірақ, ол үшін арнайы талаптар орындалуы шарт. Бұл туралы Еуразия бірінші арнасы хабарлады.

2019 жылы Сіз болашақ жарыңызды жолықтырып, шаңырақ көтеруіңіз әбден мүмкін. Танымал нумерологтардың болжамына сәйкес, келер доңыз жылы отбасылы болуыңызға жол ашпақ.

«2019 жыл жеке өмірдегі өзгерістер үшін өте жақсы. Егер сіз тұрмыс құрмасаңыз немесе әлі үйленбеген болсаңыз келер жылы өмірлік жарыңызды кездестіруге үлкен мүмкіндігіңіз бар. Ең қызығы, той өте шулы, көңілді болу керек. Сонда сіздің некеңіз бақытты, берекелі әрі берік болады. Ал отбасыңызда қиындықтар кездеспейді», - дейді нумеролог Клара Күзденбаева.

Подробности
Категория: Сырласу

Бір оқушы қыздың әлеуметік желідегі мына бір жазбасы адамға үлкен ой салады екен.

Әсіресе жастарға керек-ақ. Сондықтан оқушы қыздың жан сырын көшіріп, оқырман қауыммен бөлісуді жөн көрдім:

«Сол күнді көз алдыма елестетсем, жан-дүнием езіліп кеткендей болады. Аянның жасқа толы көздері ешуақытта ұмтылмас. Аяным менің! Сені қалай ұмытайын. Тек, қолымда сотталып кетіп бара жатып маған қалдырған шағын хатың.

  1. Құдықтағы құпия: Қылыш шапқан бас құдыққа түсіп кеткен
  2. Үй шаруашылығына керекті кеңестер...
  3. Қостанайда зорлықпен өлтірілген 18 жастағы қыздың ісі сотқа жетті
  4. Келін ата -енеге төсек салғаны дұрыс па?