2025 жылғы қыркүйектегі Ай тұтылуы: ғалымдар не дейді?

 

el24.kz 7–8 қыркүйек түнінде әлем жұртшылығы сирек кездесетін табиғи құбылыстың куәсі болды – Айдың толық тұтылуы. Бұл кезде Ай Жердің көлеңкесіне толығымен еніп, аспанда қып-қызыл түске боялды. Халық арасында мұндай көрініс ежелден «қанды Ай» деп аталған.

Алайда қазіргі ғылым мұның ешқандай жамандық нышаны емес екенін дәлелдеп отыр. Ғалымдардың айтуынша, бұл – Жер атмосферасы мен Күн сәулесінің табиғи әсерінен туындайтын қалыпты астрономиялық құбылыс.

Ай неліктен қызыл түске боялады?

NASA зерттеушілерінің түсіндіруінше, Ай тұтылғанда ол мүлде қараңғыланып кетпейді. Оның себебі:

  • Күн сәулелері Жер атмосферасы арқылы өткенде толқын ұзындығы қысқа көк жарық шашырап кетеді;

  • Ал қызыл және қызғылт толқындар атмосфера арқылы өтеді де, Ай бетіне жетіп, оны қып-қызыл түске бояйды.

Бұл құбылысты Рэлей шашырауы (Rayleigh scattering) деп атайды. Дәл осы құбылыс күннің батар шағындағы қызыл түсін де түсіндіреді.

2025 жылғы тұтылудың ерекшелігі

  • Бұл жолғы толық тұтылу фазасы 82 минутқа созылды. Астрономдар мұны соңғы онжылдықтағы ең ұзақ толық лунарлық тұтылулардың бірі деп бағалауда.

  • Жалпы құбылыстың ұзақтығы – шамамен 5,5 сағат.

  • Қызыл Айды Азия, Африка, Еуропа және Австралияның көптеген елдері көре алды. Қазақстан аумағынан да айқын байқалды.

Ғалымдар не дейді?

  • NASA: Ай тұтылулары – толық қауіпсіз құбылыс. Оларды арнайы құралсыз, жай көзбен көруге болады.

  • National Geographic: Бұл құбылыс астрономдарға Жер атмосферасының шаң мен газ құрамын зерттеуге мүмкіндік береді. Айдың қызыл реңкі атмосферадағы шаң мен аэрозольдердің мөлшеріне тікелей байланысты.

  • Еуропалық Оңтүстік Обсерватория (ESO): Айдың тұтылу кезіндегі түсін зерттеу арқылы ғалымдар климаттық өзгерістер мен жанартаулардың әсерін де бақылай алады.

Тарихи түсініктер

Ежелгі дәуірлерде халықтар Айдың қызыл түске боялуын жамандықтың белгісі деп түсіндірген. Мысалы:

  • Қазақ халқы: «Ай тұтылса, соғыс не жұт болады» деп қорыққан.

  • Қытайда: Айды айдаһар жұтып қойды деп сенген.

  • Еуропада: мұндай құбылысты апаттың хабаршысы деп білген.

Бүгінде ғылым мұндай түсініктерді жоққа шығарып, Ай тұтылуын тек табиғи астрономиялық цикл деп түсіндіреді.

Келесі тұтылулар

NASA кестесіне сәйкес:

  • 2026 жылғы 3 наурызда тағы бір толық Ай тұтылуы болады;

  • 2025 жылғы қыркүйектегі тұтылу – Қазақстанда жақсы көрінетін ең есте қаларлық құбылыстардың бірі болып қалмақ.

2025 жылғы қыркүйектегі қызыл Ай тұтылуы – табиғаттың ғажайып көрінісі ғана емес, ғылым үшін де құнды зерттеу нысаны. Ол Жер атмосферасының жай-күйін бақылауға мүмкіндік береді.

Халық аңыздарында бұл құбылыс үреймен қабылданса да, қазіргі ғалымдар үшін ол – қорқыныш емес, ғажайып әрі қалыпты астрономиялық құбылыс.

1 қыркүйектен бастап айыппұлдың орнына қоғамдық жұмыс енгізіледі

 

el24.kz  Қазақстанда 2025 жылдың 1 қыркүйегінен бастап әкімшілік құқық бұзушылықтар үшін айыппұлдың орнына қоғамдық жұмыс тағайындау тәжірибесі енгізіледі. Бұл өзгеріс қайталанатын және қоғамдық тәртіпке елеулі зиян келтіретін құқық бұзушылықтарға қатысты қолданылады.

Жаңа жаза кімдерге қолданылады

Ішкі істер министрлігінің мәліметінше, қоғамдық жұмыс мына жағдайларда тағайындалуы мүмкін:

Жол қозғалысы ережесін бір жыл ішінде бірнеше рет бұзу;
Экстрен қызмет көліктеріне жол бермеу фактісін қайта қайталау;
Жаяу жүргіншілердің жол ережесін өрескел бұзып, зардап келтіруі;
Қоғамдық орындарда қайта-қайта ішімдік ішу, мас күйінде жүру;
Ұсақ бұзақылық және қоғамдық тыныштықты бұзу.

Жаза көлемі

Құқық бұзушылықтың түріне қарай қоғамдық жұмыс көлемі 12 сағаттан 100 сағатқа дейін белгіленеді. Мысалы, экстрен қызмет көліктеріне жол бермеген жүргізушіге 40 АЕК (шамамен 157 мың теңге) айыппұлдың орнына 20 сағат қоғамдық жұмыс берілуі мүмкін.

Мақсат – тәртіпті күшейту

Министрлік өкілдері бұл шараның мақсаты – айыппұл төлеу мүмкіндігі жоқ адамдарды қатаң жазалау емес, қайта оларды қоғамдық жұмыс арқылы жауапкершілікке тарту екенін атап өтті. Қоғамдық жұмыс арнайы белгісі бар киімде, тұрғындар көретін орындарда атқарылады.

Теріс қылықтың алдын алу құралы

Жаңа жаза түрі құқық бұзушылық деңгейін төмендетіп, азаматтардың тәртіпке бағынуына әсер етеді деп күтілуде. Қоғамдық жұмыс жазасын орындамаған жағдайда, ол әкімшілік қамауға ауыстырылуы мүмкін.

Зейнетақы жинақтарын стоматологиялық қызметке пайдалану уақытша тоқтатылды

 

el24.kz хабарлайды. Қазақстанда Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорындағы қаражатты (БЖЗҚ) стоматологиялық қызметке пайдалану мүмкіндігі 2025 жылғы 15 қыркүйектен бастап уақытша тоқтатылады. Бұл туралы ресми түрде «Отбасы банк» мәлімдеді.

Неге тоқтатылды?

Қаржылық мониторинг агенттігінің төрағасы Жанат Элимановтың айтуынша, тіс емдеу саласында заңсыздықтар анықталған. Атап айтқанда, жалған құжат рәсімдеу арқылы БЖЗҚ қаражатынан шамамен 200 миллиард теңге заңсыз шығарылған. Осы себепті мемлекет аталған бағыттағы өтінімдерді қабылдауды уақытша доғаруға шешім қабылдады.

Өтінімдерге қатысты не белгілі?

  • 15 қыркүйекке дейін берілген өтінімдер заңға сәйкес қаралып, өңделе береді.

  • 15 қыркүйектен кейін жаңа өтінім қабылдау тоқтайды.

  • Өтінім қабылдаудың қайта қашан басталатыны туралы қосымша хабарланатын болады.

Азаматтарға ескерту

Мамандар азаматтарға жалған стоматологиялық қызмет ұсынатын ұйымдардан сақ болуды ескертеді. Бұған дейін кейбір клиникалар қызмет көрсетпей-ақ, тек құжат рәсімдеп, зейнетақы қаражатын заңсыз иемденген жағдайлар тіркелген.

Зейнетақы жинақтарын емделуге пайдалану мүмкіндігі қоғамда үлкен сұранысқа ие болғанымен, бақылаудың әлсіздігінен теріс пайдалану орын алған. Ендігі мақсат — тәртіпті күшейту және шынайы медициналық қызметке қолжетімділікті қамтамасыз ету.

 

8-қыркүйекте Президент Қазақстан халқына жолдау жасайды

 

el24.kz 8 қыркүйекте Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстан халқына жолдау жасайды. Бұл — мемлекет басшысының сегізінші жолдауы.

Оны Парламент палаталарының бірлескен отырысында жариялайды. Мұны Президенттің баспасөз хатшысы Руслан Желдібай хабарлады.

Лудомания қасіреті: құмар ойынан қанша қазақстандық жапа шегуде?

 

Қазақстанда құмар ойынға тәуелділік – күн сайын мыңдаған адамның тағдырын тәлкекке түсіріп отырған әлеуметтік дерт. Ойынның шырмауына түскендер тек қаржысынан ғана емес, отбасынан, денсаулығынан, кейде тіпті өмірінен айрылуда. el24.kz тілшісі осы орайда сараптама жүргізіп, зерттеу жасады.

Ажырасулардың себебі – ойынқұмарлық

Ресми статистикада ажырасудың нақты себептері ашылмайды. Дегенмен, депутаттар мен мамандардың айтуынша, елімізде ажырасулардың 40 пайызына дейін құмар ойын тікелей әсер етуі мүмкін. Бұл мәлімет ресми бекітілмесе де, қоғамдағы ахуалды көрсетіп отыр.

Суицид деректері алаңдатады

2024 жылдың қаңтар-шілде айларында Қазақстанда 2,1 мыңнан астам адам өз-өзіне қол жұмсаған. Оның қаншасы лудомания құрбаны екені бөлек көрсетілмейді. Кей ақпарат көздерінде «құмар ойынның кесірінен жыл сайын жүздеген адам суицид жасайды» деген деректер айтылады, бірақ ресми растауы жоқ.

350 мыңнан астам қазақстандық ойын тұзағында

Әртүрлі ашық дереккөздерге сенсек, елде 350 мыңнан 1 миллионға дейін адам құмар ойыннан зардап шегуде. Тек 2024 жылдың өзінде 130 мыңнан астам азамат eGov мобильді қосымшасы арқылы өздерін құмар ойындарға қатысудан ерікті түрде шектеген. Бұл – мәселенің қаншалықты ауқымды екенін айқын дәлелдейді.

Экономикалық айналым – 1 триллион теңгеден асады

Ойын бизнесінің жылдық қаржылық айналымы 1 триллион теңгеден астам деп бағалануда. Бұл бір жағынан саланың табысын көрсетсе, екінші жағынан – қоғамға түсіп жатқан ауыртпалықтың көлемін білдіреді.

Қорытынды

Лудомания – тек жеке адамның емес, бүкіл қоғамның қасіреті. Қаржыдан айырғанмен қоймай, отбасыларды ажыратуда, адамдарды тығырыққа тіреп, кейде өмірімен қоштасуға итермелеуде.

Көмек керек болса – хабарласыңыз!
111 – Ұлттық сенім телефоны (балалар мен жастарға арналған)
112 – Шұғыл қызметтер нөмірі
eGov mobile арқылы – құмар ойындарға қатысуды 6 айдан 10 жылға дейін ерікті түрде шектеу қызметі қолжетімді

Қазақстандықтардың есепшоттарына кибершабуыл жасаған күдікті ұсталды

 

Қазақстандықтардың есепшоттарына кибершабуыл жасаған күдікті ұсталды, - деп хабарлайды el24.kz  тілішісі Polisia.kz.ке сілтеме жасап.

Жетісу облысында полиция  қызметкерлері облыстық прокуратурамен бірлесіп киберқылмыстың алдын алу бағытындағы жұмыстарын күшейтуде.

Жүргізілген жедел-іздестіру шараларының нәтижесінде интернет-алаяқтық арқылы азаматтардың есепшоттарынан ұрланған қаржыны қолма-қол ақшаға айналдыруға қатысы бар ұйымдастырушы қолға түсті.

Тәртіп сақшылары Алматы қаласының 23 жастағы тұрғынын ұстады. Ол Қазақстан аумағында жасалған бірқатар қылмыстарға қатысы бар деген күдікке ілінді. Тінту барысында күдіктіден iPhone 16 Pro ұялы телефоны, BMW X7 автокөлігі және шетелдік байланыс операторларына тиесілі төрт SIM-карта тәркіленді.

Тергеу мәліметінше, күдікті OLX платформасында жалған хабарландырулар орналастырып, азаматтарға банк арқылы тауарлық несие рәсімдеуді ұсынған. Сенгіш адамдарды алдау арқылы ол дроповодтар мен дроптарды тартып, заңсыз жолмен алынған қаражатты қолма-қол қылған.

Қазіргі таңда қылмыстық істі Жетісу облыстық полиция департаментінің тәжірибелі мамандары тергеп жатыр. Өңір бойынша төрт жәбірленуші анықталды. Дегенмен тергеу жалғасуда, алаяқтық схемасының құрбандары Қазақстанның өзге аймақтарынан да әшкереленуі мүмкін.

 

 

Подробности
Категория: Елең еткізер

 

Қарағандыдағы жанжалға қатысты іздеу салынған Нарек Гурурян үндеу жасады деп хабарлайды "Stan.kz".

Қарағандыда «Древний Рим» мейрамханасындағы жанжалға қатысты іздеу салынған Нарек Гуруряннің сөзі мынадай:

“Мен Нарек Гурурян, 1997 жылдың 30 наурызында тудым. Біріншіден, қара жамылған отбасына көңіл айтам. Мен ешкімді өлтірген жоқпын. «Древний Рим» мейрамханасында болған төбелеске қатыстым, бірақ ешкімді өлтірген жоқпын.

Подробности
Категория: Керек кеңес

Ғани Әлихан

Құрқылтай (ремез) ! 

Міне осы кішкентай ғана көзге көрінер көрінбес құстың ұясының қаншама емдік қасиеті бар екенін біреу білсе біреу білмес . Өйткені осы құс жайлы мақала әлеуметтік желіде жарияланғаннан соң , құрқылтай деген не деп сұраушылар көбейді .

Ал енді осы құстың ұясы жайлы айта кетсем . Құрқылтай деген- бұл құс . Қасиетті де киелі құс . Біз қазақ ауырғанда ең алдымен шипаны Алладан сұраймыз ғой , дегенмен осы құстың ұясының емдік қасиеттері жайлы айта кетейін . Құрқылтайдың ұясы 80 түрлі ауруға ем дейтін . Олар радикулит , цистит , қуықтағы грыжа , сүйек сырқырауы , буын сырқырап қақсауы , тамырлардың ісінуі , бүйрек аурулары , ревматизм , жыныс жолдары суықтауы , жатыр аурулары , простатит , аденома , бедеулік , құрсақ көтермеу сияқты тағыда басқа көптеген ауруларға ем . Және де бұл емді кез келген адам үй жағдайында қолдана алады . Ешқандай қиындығы жоқ . Тек ұяның бұлауына кешке жатар алдында түскен жөн .

Подробности
Категория: Елең еткізер

 

 
Қарағанды қаласындағы "Древний Рим" мейрамханасының аумағында жаппай төбелес фактісі бойынша қылмыстық істі тергеу аясында Қазақстан Республикасы Қылмыстық-процестік кодексінің 128-бабына сәйкес жеті күдікті ұсталып, олардың бесеуі қамаққа алынды, - деп хабарлайды Tengrinews.kz тілшісі, Қарағанды облысы прокуратурасының баспасөз қызметіне сілтеме жасап.
 
 Бір күдікті халықаралық іздеуге жарияланды. "Бұл ретте бұқаралық ақпарат құралдарына жасалған мониторинг осыған дейін облыс прокуратурасы мұндай әрекеттердің құқықтық салдарын түсіндіргеніне қарамастан, оқиғаның шынайы келбетін біржақты сарындағы тұлғалар тарапынан бұрмалау фактілерінің жалғасып отырғанын көрсетіп жатыр. 

Подробности
Категория: Елең еткізер

 

Қызылордада жасөспірім жаяу жүргіншіні қағып өлтірді деп хабарлайды ҚР ІІМ ішкі және сыртқы коммуникация департаментінің директоры Алмас Сәдубаев. 

 
 2018 жылы 28 желтоқсанда кәмелет жасына толмаған бала көлікпен жаяу жүргіншіні қағып өлтірген жол-көлік оқиғасы дерегіне қатысты сотқа дейінгі тергеу шаралары басталды.  «Автокөлік кінәлі адамның анасына тиесілі. Сол күні ол ата-анасының рұқсатынсыз көлікпен қалаға шығып, жаяу жүргіншіні қағып кеткен. 

Подробности
Категория: Елең еткізер

 

2019 жылы Қазақстанда төлемдерді есептеу үшін айлық есептік көрсеткіш (АЕК) 2 525 теңгеге дейін ( 6,71 доллар) өсті

Жаңа жылдан бастап АЕК мөлшерінің өсуіне байланысты құжат жасату құны да біршама өзгерді. Биыл айлық есептік көрсеткіш өткен жылға қарағанда 120 теңгеге көбейіп, 2 525 теңгеге тең болды. 

Жеке куәлік пен төлқұжат құны қанша болады?

Подробности
Категория: Керек кеңес
 
Киіміңізді үтікке күйдіріп алсаңыз, оны лақтырудың қажеті жоқ. Киімдегі үтіктен қалған дақты кетіру үшін төменде көрсетілген кеңестерді орындасаңыз болғаны.

1. Киіміңізді үтікке күйдіріп алған жағдайда, киімдегі дақ терең болмаса, арасына уақыт салмай кір сабынмен жуыңыз.

2. Киімдегі үтіктен қалған дақты сумен сулап, үстіне ас содасын себіп қойыңыз. Сода сіңген соң дақты шетінен ортасына қарай ысқышпен абайлап тазартыңыз. Егер дақ толықтай кетпесе, әдісті қайтадан қайталаңыз.

Подробности
Категория: Әлем жаңалықтары

 

Сауд Арабиясында ерлер әйелдерімен ажырасқанын бетіне айтпай-ақ, СМС арқылы естірте алады.

 
Яғни, ажырасу туралы сот әйелдердің қатысуынсыз өтіп, сот орындаушылары шешімді ұялы телефонға хабарлама ретінде жолдай салады. Осылайша Саудия билігі елдегі жасырын ажырасу фактілерін тыймақшы.

Подробности
Категория: Елең еткізер

 

 Армян диаспорасы кісі өлтіргендер қай ұлт өкілі болса да, тиісті жазасын алуы керек деп санайды.

 Қарағанды облысындағы армян диаспорасы жаңа жыл түні мейрамхана жанында болған қанды оқиғаға байланысты әлеуметтік желіде ресми мәлімдеме таратты.

Подробности
Категория: Мырс етер

 Мырс етер

Мықтыбек Оразтайұлы

Бір танысым жетіп келіпті.
— Телефонның тілін білесің бе? Көмектесші, телефоным кешелі блоктан шықпай жатыр, — деді.
Телефонын тексерейін десем, экраны ашылмайды. 
— Коды қандай? 
— Код емес, өзімнің түріме қойып қойғанмын. Өзім қарасам ғана ашылатын.
— Онда ашып берсей, тексеріп көрейін.
— Сол ашылмай тұр ғой! Өзім қанша қарасам да ашылмай тұр.

Подробности
Категория: Сырласу

Әлемнің ең білгір психолог мамандары ер адамның бір орында тоқтап қалмай, үнемі жетістіктерге жетіп отыруы үшін мінезі шатақ қызға үйленуі керек деген тұжырым жасап жатады.
 
Бірақ бұл тұжырымның үнемі жолы бола бермейді. Десек де мінезі қиындау әйелді жар етіп алған жігіттердің көп бөлігі ез болудан аман қалады. 

Подробности
Категория: Елең еткізер

 Анасы бір топ қылмыскерлердің қызын зорлап жатқанын көргенде ұзақ ойланбады. 

 
 Ол қолына пышақ алып, зорлаушылардың біріне тап берді. Бір қылмыскер көз жұмды, тағы екеуі жарақат алды. 
 
57 жастағы батыл ана шабуылды тоқтату үшін екі шақырым жерді жаяу жүгірді. Алайда ақыр соңында ол адам өлтірді деп айыпталды. Оңтүстік Африкада тұратын әйел өз үйінде кешкі ас әзірлеп жатқан кезде, көршісі жүгіріп келіп, оның 27 жастағы қызын әлдекімдердің ұрлап кеткенін айтқан.

Подробности
Категория: Елең еткізер

Алматыда орын алған жантүршігерлік жол апатында тірі қалып, ауыр халде жансақтау бөліміне жатқызылған Айзада Сатыбалдиева есін жиді. Бұл хабарды Айгүл Иманбаева өзінің Instagram парақшасында жариялады деп жазады NUR.KZ.

Жол апатынан соң бірден жансақтау бөліміне жатқызылған Айзада Сатыбалдиева бүгін есін жиған. Қуанышты хабарды отандық шоу-бизнес жұлдызы Айгүл Иманбаева жеткізді.
Анықталғандай, Сатыбалдиева оның бірге оқыған курстасы болып шыққан. Бүгінде ауыр жағдайға тап болған танымал әнші жүрекжарды жазбасын арнап, қолдауын көрсеткен.

Подробности
Категория: Әлем жаңалықтары

Қытай полициясы Гао Чэнъюнді 28 жыл бойы ұстай алмаған. 

Қытайдың билік өкілдері аса ауыр қылмыстар жасаған, оның ішінде 11 әйелді өлтірген қанішер зорлықшыны өлім жазасына кесті. Гао Чэнъюн отыз жылға жуық кісі өлтіріп, полицияға ұстатпай жүрген. Кісі өлтіргіштің ұстау туралы мәліметтерге сүйенсек, ол алғаш рет 1988 жылы Ганьсу провинциясындағы Байинь кентінде әйел адамды зорлап, өлтірген.

Подробности
Категория: Керек кеңес

Нумеролог 2019 жылдың қандай болатынын болжай келе, адамдарды кей нәрседен сақтануға шақырды. Жылдың табысты болатынын айтты.

2019 жыл сары жер доңызы жылы болғандықтан әр адамға кеңесімді айтқым келеді дейді Бауыржан есімді нумеролог.

2019 жылы 3 саны қуанышқа кенелтуі мүмкін. Үштік Юпитер планетасына жатады. Юпитер өсу мен табыстың планетасы. Сондықтан жаңа жылда табысты адамдар көп болады. Көпшілігі байып, мансабы жоғарылайды.

  1. «Шайтанның қара таңбасы»: Мұндай белгісі бар адам Құран оқи алмайды
  2. Бұғауыңнан босашы, босата гөр, Құдайым!
  3. Жақында кейбір телефондарда WhatsApp жұмыс істемейтін болады
  4. «Апашка дейді». Өзімнен 10 жас кіші жігіттің әйелі болғаныма өкінемін