2025 жылғы қыркүйектегі Ай тұтылуы: ғалымдар не дейді?

 

el24.kz 7–8 қыркүйек түнінде әлем жұртшылығы сирек кездесетін табиғи құбылыстың куәсі болды – Айдың толық тұтылуы. Бұл кезде Ай Жердің көлеңкесіне толығымен еніп, аспанда қып-қызыл түске боялды. Халық арасында мұндай көрініс ежелден «қанды Ай» деп аталған.

Алайда қазіргі ғылым мұның ешқандай жамандық нышаны емес екенін дәлелдеп отыр. Ғалымдардың айтуынша, бұл – Жер атмосферасы мен Күн сәулесінің табиғи әсерінен туындайтын қалыпты астрономиялық құбылыс.

Ай неліктен қызыл түске боялады?

NASA зерттеушілерінің түсіндіруінше, Ай тұтылғанда ол мүлде қараңғыланып кетпейді. Оның себебі:

  • Күн сәулелері Жер атмосферасы арқылы өткенде толқын ұзындығы қысқа көк жарық шашырап кетеді;

  • Ал қызыл және қызғылт толқындар атмосфера арқылы өтеді де, Ай бетіне жетіп, оны қып-қызыл түске бояйды.

Бұл құбылысты Рэлей шашырауы (Rayleigh scattering) деп атайды. Дәл осы құбылыс күннің батар шағындағы қызыл түсін де түсіндіреді.

2025 жылғы тұтылудың ерекшелігі

  • Бұл жолғы толық тұтылу фазасы 82 минутқа созылды. Астрономдар мұны соңғы онжылдықтағы ең ұзақ толық лунарлық тұтылулардың бірі деп бағалауда.

  • Жалпы құбылыстың ұзақтығы – шамамен 5,5 сағат.

  • Қызыл Айды Азия, Африка, Еуропа және Австралияның көптеген елдері көре алды. Қазақстан аумағынан да айқын байқалды.

Ғалымдар не дейді?

  • NASA: Ай тұтылулары – толық қауіпсіз құбылыс. Оларды арнайы құралсыз, жай көзбен көруге болады.

  • National Geographic: Бұл құбылыс астрономдарға Жер атмосферасының шаң мен газ құрамын зерттеуге мүмкіндік береді. Айдың қызыл реңкі атмосферадағы шаң мен аэрозольдердің мөлшеріне тікелей байланысты.

  • Еуропалық Оңтүстік Обсерватория (ESO): Айдың тұтылу кезіндегі түсін зерттеу арқылы ғалымдар климаттық өзгерістер мен жанартаулардың әсерін де бақылай алады.

Тарихи түсініктер

Ежелгі дәуірлерде халықтар Айдың қызыл түске боялуын жамандықтың белгісі деп түсіндірген. Мысалы:

  • Қазақ халқы: «Ай тұтылса, соғыс не жұт болады» деп қорыққан.

  • Қытайда: Айды айдаһар жұтып қойды деп сенген.

  • Еуропада: мұндай құбылысты апаттың хабаршысы деп білген.

Бүгінде ғылым мұндай түсініктерді жоққа шығарып, Ай тұтылуын тек табиғи астрономиялық цикл деп түсіндіреді.

Келесі тұтылулар

NASA кестесіне сәйкес:

  • 2026 жылғы 3 наурызда тағы бір толық Ай тұтылуы болады;

  • 2025 жылғы қыркүйектегі тұтылу – Қазақстанда жақсы көрінетін ең есте қаларлық құбылыстардың бірі болып қалмақ.

2025 жылғы қыркүйектегі қызыл Ай тұтылуы – табиғаттың ғажайып көрінісі ғана емес, ғылым үшін де құнды зерттеу нысаны. Ол Жер атмосферасының жай-күйін бақылауға мүмкіндік береді.

Халық аңыздарында бұл құбылыс үреймен қабылданса да, қазіргі ғалымдар үшін ол – қорқыныш емес, ғажайып әрі қалыпты астрономиялық құбылыс.

1 қыркүйектен бастап айыппұлдың орнына қоғамдық жұмыс енгізіледі

 

el24.kz  Қазақстанда 2025 жылдың 1 қыркүйегінен бастап әкімшілік құқық бұзушылықтар үшін айыппұлдың орнына қоғамдық жұмыс тағайындау тәжірибесі енгізіледі. Бұл өзгеріс қайталанатын және қоғамдық тәртіпке елеулі зиян келтіретін құқық бұзушылықтарға қатысты қолданылады.

Жаңа жаза кімдерге қолданылады

Ішкі істер министрлігінің мәліметінше, қоғамдық жұмыс мына жағдайларда тағайындалуы мүмкін:

Жол қозғалысы ережесін бір жыл ішінде бірнеше рет бұзу;
Экстрен қызмет көліктеріне жол бермеу фактісін қайта қайталау;
Жаяу жүргіншілердің жол ережесін өрескел бұзып, зардап келтіруі;
Қоғамдық орындарда қайта-қайта ішімдік ішу, мас күйінде жүру;
Ұсақ бұзақылық және қоғамдық тыныштықты бұзу.

Жаза көлемі

Құқық бұзушылықтың түріне қарай қоғамдық жұмыс көлемі 12 сағаттан 100 сағатқа дейін белгіленеді. Мысалы, экстрен қызмет көліктеріне жол бермеген жүргізушіге 40 АЕК (шамамен 157 мың теңге) айыппұлдың орнына 20 сағат қоғамдық жұмыс берілуі мүмкін.

Мақсат – тәртіпті күшейту

Министрлік өкілдері бұл шараның мақсаты – айыппұл төлеу мүмкіндігі жоқ адамдарды қатаң жазалау емес, қайта оларды қоғамдық жұмыс арқылы жауапкершілікке тарту екенін атап өтті. Қоғамдық жұмыс арнайы белгісі бар киімде, тұрғындар көретін орындарда атқарылады.

Теріс қылықтың алдын алу құралы

Жаңа жаза түрі құқық бұзушылық деңгейін төмендетіп, азаматтардың тәртіпке бағынуына әсер етеді деп күтілуде. Қоғамдық жұмыс жазасын орындамаған жағдайда, ол әкімшілік қамауға ауыстырылуы мүмкін.

Зейнетақы жинақтарын стоматологиялық қызметке пайдалану уақытша тоқтатылды

 

el24.kz хабарлайды. Қазақстанда Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорындағы қаражатты (БЖЗҚ) стоматологиялық қызметке пайдалану мүмкіндігі 2025 жылғы 15 қыркүйектен бастап уақытша тоқтатылады. Бұл туралы ресми түрде «Отбасы банк» мәлімдеді.

Неге тоқтатылды?

Қаржылық мониторинг агенттігінің төрағасы Жанат Элимановтың айтуынша, тіс емдеу саласында заңсыздықтар анықталған. Атап айтқанда, жалған құжат рәсімдеу арқылы БЖЗҚ қаражатынан шамамен 200 миллиард теңге заңсыз шығарылған. Осы себепті мемлекет аталған бағыттағы өтінімдерді қабылдауды уақытша доғаруға шешім қабылдады.

Өтінімдерге қатысты не белгілі?

  • 15 қыркүйекке дейін берілген өтінімдер заңға сәйкес қаралып, өңделе береді.

  • 15 қыркүйектен кейін жаңа өтінім қабылдау тоқтайды.

  • Өтінім қабылдаудың қайта қашан басталатыны туралы қосымша хабарланатын болады.

Азаматтарға ескерту

Мамандар азаматтарға жалған стоматологиялық қызмет ұсынатын ұйымдардан сақ болуды ескертеді. Бұған дейін кейбір клиникалар қызмет көрсетпей-ақ, тек құжат рәсімдеп, зейнетақы қаражатын заңсыз иемденген жағдайлар тіркелген.

Зейнетақы жинақтарын емделуге пайдалану мүмкіндігі қоғамда үлкен сұранысқа ие болғанымен, бақылаудың әлсіздігінен теріс пайдалану орын алған. Ендігі мақсат — тәртіпті күшейту және шынайы медициналық қызметке қолжетімділікті қамтамасыз ету.

 

8-қыркүйекте Президент Қазақстан халқына жолдау жасайды

 

el24.kz 8 қыркүйекте Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстан халқына жолдау жасайды. Бұл — мемлекет басшысының сегізінші жолдауы.

Оны Парламент палаталарының бірлескен отырысында жариялайды. Мұны Президенттің баспасөз хатшысы Руслан Желдібай хабарлады.

Лудомания қасіреті: құмар ойынан қанша қазақстандық жапа шегуде?

 

Қазақстанда құмар ойынға тәуелділік – күн сайын мыңдаған адамның тағдырын тәлкекке түсіріп отырған әлеуметтік дерт. Ойынның шырмауына түскендер тек қаржысынан ғана емес, отбасынан, денсаулығынан, кейде тіпті өмірінен айрылуда. el24.kz тілшісі осы орайда сараптама жүргізіп, зерттеу жасады.

Ажырасулардың себебі – ойынқұмарлық

Ресми статистикада ажырасудың нақты себептері ашылмайды. Дегенмен, депутаттар мен мамандардың айтуынша, елімізде ажырасулардың 40 пайызына дейін құмар ойын тікелей әсер етуі мүмкін. Бұл мәлімет ресми бекітілмесе де, қоғамдағы ахуалды көрсетіп отыр.

Суицид деректері алаңдатады

2024 жылдың қаңтар-шілде айларында Қазақстанда 2,1 мыңнан астам адам өз-өзіне қол жұмсаған. Оның қаншасы лудомания құрбаны екені бөлек көрсетілмейді. Кей ақпарат көздерінде «құмар ойынның кесірінен жыл сайын жүздеген адам суицид жасайды» деген деректер айтылады, бірақ ресми растауы жоқ.

350 мыңнан астам қазақстандық ойын тұзағында

Әртүрлі ашық дереккөздерге сенсек, елде 350 мыңнан 1 миллионға дейін адам құмар ойыннан зардап шегуде. Тек 2024 жылдың өзінде 130 мыңнан астам азамат eGov мобильді қосымшасы арқылы өздерін құмар ойындарға қатысудан ерікті түрде шектеген. Бұл – мәселенің қаншалықты ауқымды екенін айқын дәлелдейді.

Экономикалық айналым – 1 триллион теңгеден асады

Ойын бизнесінің жылдық қаржылық айналымы 1 триллион теңгеден астам деп бағалануда. Бұл бір жағынан саланың табысын көрсетсе, екінші жағынан – қоғамға түсіп жатқан ауыртпалықтың көлемін білдіреді.

Қорытынды

Лудомания – тек жеке адамның емес, бүкіл қоғамның қасіреті. Қаржыдан айырғанмен қоймай, отбасыларды ажыратуда, адамдарды тығырыққа тіреп, кейде өмірімен қоштасуға итермелеуде.

Көмек керек болса – хабарласыңыз!
111 – Ұлттық сенім телефоны (балалар мен жастарға арналған)
112 – Шұғыл қызметтер нөмірі
eGov mobile арқылы – құмар ойындарға қатысуды 6 айдан 10 жылға дейін ерікті түрде шектеу қызметі қолжетімді

Қазақстандықтардың есепшоттарына кибершабуыл жасаған күдікті ұсталды

 

Қазақстандықтардың есепшоттарына кибершабуыл жасаған күдікті ұсталды, - деп хабарлайды el24.kz  тілішісі Polisia.kz.ке сілтеме жасап.

Жетісу облысында полиция  қызметкерлері облыстық прокуратурамен бірлесіп киберқылмыстың алдын алу бағытындағы жұмыстарын күшейтуде.

Жүргізілген жедел-іздестіру шараларының нәтижесінде интернет-алаяқтық арқылы азаматтардың есепшоттарынан ұрланған қаржыны қолма-қол ақшаға айналдыруға қатысы бар ұйымдастырушы қолға түсті.

Тәртіп сақшылары Алматы қаласының 23 жастағы тұрғынын ұстады. Ол Қазақстан аумағында жасалған бірқатар қылмыстарға қатысы бар деген күдікке ілінді. Тінту барысында күдіктіден iPhone 16 Pro ұялы телефоны, BMW X7 автокөлігі және шетелдік байланыс операторларына тиесілі төрт SIM-карта тәркіленді.

Тергеу мәліметінше, күдікті OLX платформасында жалған хабарландырулар орналастырып, азаматтарға банк арқылы тауарлық несие рәсімдеуді ұсынған. Сенгіш адамдарды алдау арқылы ол дроповодтар мен дроптарды тартып, заңсыз жолмен алынған қаражатты қолма-қол қылған.

Қазіргі таңда қылмыстық істі Жетісу облыстық полиция департаментінің тәжірибелі мамандары тергеп жатыр. Өңір бойынша төрт жәбірленуші анықталды. Дегенмен тергеу жалғасуда, алаяқтық схемасының құрбандары Қазақстанның өзге аймақтарынан да әшкереленуі мүмкін.

 

 

Подробности
Категория: Егіз жүрек

Сәкен Сыбанбай 

Кездесудің уақыты мен орны белгіленген кезде Санаттың жүрегі атша тулап, атқақтап сала берді. Тіпті қыздың «жарайды» деген жауабын оқығанда пернетақтаны салдыр-гүлдір еткізіп, орнынан қалай атып тұрғанын да аңғармады. Кенеттен кеудесін кернеген құйын-перен бір сезімнің құдіреті бозбаланы лезде лып көтеріп, қолды-аяққа тұрғызар емес. Екі қолын артына ұстаған ол бөлмесінің ұзындығы мен енін өлшегісі келгендей еркін адымдап, ерсілі-қарсылы сенделіп кетті. Жүзінде сарыла күткен сағынышты сәлемін жаңа алған жанның шат көңіліндей шадыман леп бар.

Бір сәт жанарын қабырғадағы әлдебір нүктеге қадаған күйі қалт кідірген ол үріккен аттай жалт бұрылып, қайтадан компьютеріне ұмтылды. Отыра қалып, тықылдатып жаза бастады.

Подробности
Категория: Елең еткізер

Астанадағы жатақхананың бірінде белгісіз ер адам әйелге шабуыл жасады.

Бұл оқиға 9 қаңтар күні «Астана-1» теміржол вокзалына жақын маңдағы Диваев көшесінде болған. Болған оқиға Instagram әлеуметтік желісіндегі astanovka98 тобында жарияланды. Әйел сол күні жұмыстан кеш қайтқан.

Подробности
Категория: Керек кеңес

 

Құрметті оқырмандар Stan.kz ақпараттық агенттігі тағам дайындауда да, түрлі ауруларды емдеуде де кеңінен қолданылатын пайдалы өнімдердің бірі қара зере майы туралы толық түсінік беріп, оның пайдасы мен зияны жайлы мәлімет ұсынады.

Қара зере тұқымы хош иісті дәмдеуіш ретінде тағам дайындауда кеңінен қолданылады. Бірақ бұл оның барлық қасиеті емес. Осы кішкентай тұқымдардан қара зере майы деген өте пайдалы қасиеттері бар тамаша өнім шығарылады.

Қара зере майының пайдасы

Подробности
Категория: Сырласу

 

Әлеуметтік желіде жарияланған осы бір мақаланы оқып отырып, көзіме жас алдым. Өйткені төмендегі жай менің де басымнан өткен. Үйлене салып, ажырасқан жандардың бірі менмін.

Қайтейін, тағдыр солай болды. «Көресіңді көрмей, көрге кірмейсің» деген сол екен. Бір жыл дос болып, етегін көтермей сыйлап келген сүйіктім үйленген түндегі неке төсегінде ғана кездескенде «қыз» болмай шықты. Не істерімді білмедім. Сол түні-ақ оны қуып жібергім келген. Бірақ әке-шешемнің, туғандарымның , дос-жаранның алдында ұятты болғым келмеді. Бір жағынан өзімді, бір жағынан туғандарымның масқарасын шығармайын дедім. Бірақ апта өтпей ажырастық.

Подробности
Категория: Елең еткізер

Шымкент қаласында 85 жастағы қария пәтеріндегі жындарды отпен қуамын деп үйін өрттеп алды.

Оқиға Шымкент қаласының А.Асқаров көшесінде орналасқан жатақханада болған. 85 жастағы зейнеткер пәтеріндегі "жын шайтандарды" отпен қумақ болыпты. 

Подробности
Категория: Елең еткізер

Осы оқыс оқиғадан кейін елімізде жүргізуші куәлігін алу қиындауы мүмкін. Депутаттар Ішкі істер министрлігінен құжатты беру тәртібі мен емтиханды барынша қатаңдатуды талап етті. Өйткені, жол апатынан қаза тапқандардың саны азаяр емес.

Павел Казанцев, Мәжіліс депуаты: 
 
-Қазақстанда бейбіт күнде адамдар тура соғыс кездегідей қырылып жатыр. Оны Ауғанстандағы қанды қырғыннан жапа шеккендермен салыстыруға болады. Мәселен, былтыр жол апатынан 32 мыңнан астам адам қаза тапты. 

Подробности
Категория: Егіз жүрек

 

Жексенбі күні өзім тұратын көшедегі моншаға келдім. Жиырма шақты тізіліп салынған жеке кабинкалардан тұратын моншаның алдында кезек күтіп ұзақтау отырып қалдым. Шыдамсыздана бастап едім, сыртқа буы атқылап бір есік ашылды. Кең иықты, ақсары келген жігіт, жоқ, жігіт жасынан үлкендеу келген жасы қырыққа таяп қалған жігіт ағасы шықты.
Салқын ауаны кеудесін келіп тұрып, рахаттан жұтып алды да темекісін тұтатты. Еден жауатын шелегін қинала көтеріп бара жатқан тазалықшы әйел кабинканың ішін жинастырғанша мен сыртта отыра бердім. Темесікін бір езуіне қарай ығыстырып қойып, көзін сығырайтып маған қарады. Темекі түтінін құшырлана сорғанындай, маған да ішіп-жеп қарағанын сездім. Неге олай қарағанын түсінбейтіндей ештемесі жоқ, көзін сүзген танадай болып отырған әйелге қай еркек қарамасын? 

Подробности
Категория: Керек кеңес

Әрбір адам тәулігіне 2-2,5 литр су ішуі керек екенін білсе де, көбісі бұл тәртіпті ұстана бермейді. 

 
Көпшілігі бұл норманың тым көп екенін айтады. Ауызсуды ішу тәртібін дұрыс ұстануды үйренуіміз керек маңызды 5 жағдайға тоқталамыз. Граммен қанша ішу керек Америкалық ғалымдардың зерттеуі бойынша қатты колорияға қарағанда сұйық калориялар маңызды. 

Подробности
Категория: Елең еткізер

 

Еліміздің арнайы қызметі Сириядағы 47 отандасымызды елге қайтарды. Бұрын-соңды болмаған ауқымды құтқару операциясының видеосын бүгін Ақорда жариялады. 

 
Соғыстан әбден қажыған әйелдер мен кішкентай ұл-қыздардың елге оралуына байланысты Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев мәлімдеме жасап, енді оларды алда не күтіп тұрғанын айтты.

Подробности
Категория: Елең еткізер

Қостанайлық тәртіп сақшылары облыс орталығы мен Рудный қаласында жезөкшелікке тарту деректерін анықтады.

Қостанай облысы ПД ұйымдасқан қылмысқа қарсы күрес басқармасының қызметкерлері облыс орталығы мен Рудный қаласында заңсыз іс-әрекет жүргізіп отырған тай массажы салондарының қызметін тоқтатты. «Полиция қызметкерлерінің жедел-іздестіру іс-шарасы барысында Қостанай қаласының 30 жастағы және 35 жастағы тұрғындары ұсталды.

Подробности
Категория: Сырласу

 

АУЫЗДАНДЫРУ

Марат екеуіміздің отандасқанымызға биыл он бесінші жыл. Мен оның үшінші некедегі әйелі болсам, ол менің екінші күйеуім. Менің бұрынғы күйеуімнен бір ұл, ортақ некеден бір ұл, бір қызымыз бар. Маратта бірінші әйелінен бір қызы бар, ол біздерге кейде келіп тұрады. Жалпы мұсылман әйелдерінде алғашқы некелерінен жолы болмаса, «әйел қырық шырақты» дегенмен, ажырасқан әйелдердің екінші рет тұрмыс құрып, бақытты болуы некен-саяқ. Бірақ, құдайға шүкір, мен Маратты кездестіргелі тағдырға өкпем жоқ, өзімді бақыттымын деп санаймын, асып-тасып бара жатпасам да, біреуден ілгері, біреуден кейін өмір сүріп жатырмыз.

Бірінші күйеуім жаман жігіт болмағанмен, арақпен ажырамас дос еді, сау жүретін кезі болмайтын, арақ өтіп кеткен ауру болатын, екі жыл тұрмай жатып ажырасып кеттік. Маратпен қосылғанда менің ажырасқаныма екі жылға таяу уақыт өткен. Екеумізді таныстырған Майра.

Подробности
Категория: Елең еткізер

 

Шымкентте13 жастағы қыз баланы зорлады деген күдікпен 30 жастағы жігіт ұсталды деп хабарлайды  ktk.kz 

Жасы кәмелетке толмаған 13 жастағы қыз баланы зорлады деген күдікпен 30-дағы жігіт құрықталды. Күдікті 1988 жылғы Шымкент тұрғыны болып шықты, бұрын сотталмаған. Бұл оқиға өткен жылдың тамыз айының соңында болды. 2005 жылы туған жасөспірім қыз балаға зорлық жасады деп күдіктелуде.

Подробности
Категория: Керек кеңес

 

 Бал жеуді күнделікті әдетке айналдырғанда ағзамызда қандай өзгерістер орын?
  Біз денсаулықты нығайту үшін түрлі витаминдерге қыруар ақша жұмсап, жалпы иммунитетті жақсартудың жолдарын іздейміз. Бірақ, неліктен адамдар көбінесе табиғат ананың осы мақсаттарға арналған сыйын өзі бергенін байқамайды? Бал – әртүрлі аурулардың алдын алу және оларды емдеуге қызмет ететін ара шаруашылығының керемет өнімі. 

Подробности
Категория: Сырласу

  • Екі бала туған әйелге төсек ләззатын ұқтырған еркек.Ол әңгімесін бастады.

Маралдың мен тұратын пәтерге қарсы орналасқан жалдамалы екі бөлмелі «тетя Машаның» пәтеріне көшіп келгендеріне бірнеше ай өтіп, жасымыздың шамаластығына қарамастан бұлай ашық сырласып отырғанымыз бірінші рет. Ол өз өмірінен сыр шертті.

...Бес жыл бірге оқығанда егіз қозыдай бірге жүріп, күйіп-сүйіп қосылған Бекжігітпен 10-жыл бірге өмір сүріп, дүниеге екі сәби әкелгенмен, дәм-тұзымыз жараспай ажырасып кеттік. Бұрын ешкімді менсінбей, «махаббат деген адам өмірінде бір-ақ рет оянатын сезім»-деген ұстанымның жетегінде жүрген мен жолым болмағаннан кейін бетім әбден қайтып қалды. «Махаббат» атты теңізге жұбыммен шомылуға үлкен әзірлікпен келген мен өмірдің үлкен соққысын алдым.

  1. Мен адам өлтірген жоқпын:Қарағандыдағы жанжалға қатысты іздеу салынған жігіт видео үндеу жолдады
  2. Қасиетті құс құрқылтайдың ұясы және оның емдік қасиеттері !
  3. Қарағандыдағы төбелес: Ұлтараздықты қоздыру дерегі бойынша тергеу басталды
  4. Қызылордада 14 жастағы бала көлік айдап, бойжеткенді қағып өлтірді