2025 жылғы қыркүйектегі Ай тұтылуы: ғалымдар не дейді?

 

el24.kz 7–8 қыркүйек түнінде әлем жұртшылығы сирек кездесетін табиғи құбылыстың куәсі болды – Айдың толық тұтылуы. Бұл кезде Ай Жердің көлеңкесіне толығымен еніп, аспанда қып-қызыл түске боялды. Халық арасында мұндай көрініс ежелден «қанды Ай» деп аталған.

Алайда қазіргі ғылым мұның ешқандай жамандық нышаны емес екенін дәлелдеп отыр. Ғалымдардың айтуынша, бұл – Жер атмосферасы мен Күн сәулесінің табиғи әсерінен туындайтын қалыпты астрономиялық құбылыс.

Ай неліктен қызыл түске боялады?

NASA зерттеушілерінің түсіндіруінше, Ай тұтылғанда ол мүлде қараңғыланып кетпейді. Оның себебі:

  • Күн сәулелері Жер атмосферасы арқылы өткенде толқын ұзындығы қысқа көк жарық шашырап кетеді;

  • Ал қызыл және қызғылт толқындар атмосфера арқылы өтеді де, Ай бетіне жетіп, оны қып-қызыл түске бояйды.

Бұл құбылысты Рэлей шашырауы (Rayleigh scattering) деп атайды. Дәл осы құбылыс күннің батар шағындағы қызыл түсін де түсіндіреді.

2025 жылғы тұтылудың ерекшелігі

  • Бұл жолғы толық тұтылу фазасы 82 минутқа созылды. Астрономдар мұны соңғы онжылдықтағы ең ұзақ толық лунарлық тұтылулардың бірі деп бағалауда.

  • Жалпы құбылыстың ұзақтығы – шамамен 5,5 сағат.

  • Қызыл Айды Азия, Африка, Еуропа және Австралияның көптеген елдері көре алды. Қазақстан аумағынан да айқын байқалды.

Ғалымдар не дейді?

  • NASA: Ай тұтылулары – толық қауіпсіз құбылыс. Оларды арнайы құралсыз, жай көзбен көруге болады.

  • National Geographic: Бұл құбылыс астрономдарға Жер атмосферасының шаң мен газ құрамын зерттеуге мүмкіндік береді. Айдың қызыл реңкі атмосферадағы шаң мен аэрозольдердің мөлшеріне тікелей байланысты.

  • Еуропалық Оңтүстік Обсерватория (ESO): Айдың тұтылу кезіндегі түсін зерттеу арқылы ғалымдар климаттық өзгерістер мен жанартаулардың әсерін де бақылай алады.

Тарихи түсініктер

Ежелгі дәуірлерде халықтар Айдың қызыл түске боялуын жамандықтың белгісі деп түсіндірген. Мысалы:

  • Қазақ халқы: «Ай тұтылса, соғыс не жұт болады» деп қорыққан.

  • Қытайда: Айды айдаһар жұтып қойды деп сенген.

  • Еуропада: мұндай құбылысты апаттың хабаршысы деп білген.

Бүгінде ғылым мұндай түсініктерді жоққа шығарып, Ай тұтылуын тек табиғи астрономиялық цикл деп түсіндіреді.

Келесі тұтылулар

NASA кестесіне сәйкес:

  • 2026 жылғы 3 наурызда тағы бір толық Ай тұтылуы болады;

  • 2025 жылғы қыркүйектегі тұтылу – Қазақстанда жақсы көрінетін ең есте қаларлық құбылыстардың бірі болып қалмақ.

2025 жылғы қыркүйектегі қызыл Ай тұтылуы – табиғаттың ғажайып көрінісі ғана емес, ғылым үшін де құнды зерттеу нысаны. Ол Жер атмосферасының жай-күйін бақылауға мүмкіндік береді.

Халық аңыздарында бұл құбылыс үреймен қабылданса да, қазіргі ғалымдар үшін ол – қорқыныш емес, ғажайып әрі қалыпты астрономиялық құбылыс.

1 қыркүйектен бастап айыппұлдың орнына қоғамдық жұмыс енгізіледі

 

el24.kz  Қазақстанда 2025 жылдың 1 қыркүйегінен бастап әкімшілік құқық бұзушылықтар үшін айыппұлдың орнына қоғамдық жұмыс тағайындау тәжірибесі енгізіледі. Бұл өзгеріс қайталанатын және қоғамдық тәртіпке елеулі зиян келтіретін құқық бұзушылықтарға қатысты қолданылады.

Жаңа жаза кімдерге қолданылады

Ішкі істер министрлігінің мәліметінше, қоғамдық жұмыс мына жағдайларда тағайындалуы мүмкін:

Жол қозғалысы ережесін бір жыл ішінде бірнеше рет бұзу;
Экстрен қызмет көліктеріне жол бермеу фактісін қайта қайталау;
Жаяу жүргіншілердің жол ережесін өрескел бұзып, зардап келтіруі;
Қоғамдық орындарда қайта-қайта ішімдік ішу, мас күйінде жүру;
Ұсақ бұзақылық және қоғамдық тыныштықты бұзу.

Жаза көлемі

Құқық бұзушылықтың түріне қарай қоғамдық жұмыс көлемі 12 сағаттан 100 сағатқа дейін белгіленеді. Мысалы, экстрен қызмет көліктеріне жол бермеген жүргізушіге 40 АЕК (шамамен 157 мың теңге) айыппұлдың орнына 20 сағат қоғамдық жұмыс берілуі мүмкін.

Мақсат – тәртіпті күшейту

Министрлік өкілдері бұл шараның мақсаты – айыппұл төлеу мүмкіндігі жоқ адамдарды қатаң жазалау емес, қайта оларды қоғамдық жұмыс арқылы жауапкершілікке тарту екенін атап өтті. Қоғамдық жұмыс арнайы белгісі бар киімде, тұрғындар көретін орындарда атқарылады.

Теріс қылықтың алдын алу құралы

Жаңа жаза түрі құқық бұзушылық деңгейін төмендетіп, азаматтардың тәртіпке бағынуына әсер етеді деп күтілуде. Қоғамдық жұмыс жазасын орындамаған жағдайда, ол әкімшілік қамауға ауыстырылуы мүмкін.

Ыстамбұлда экономикалық жағдайға байланысты наразылық өтті

 

el24.kz Ыстамбұл қаласында әлеуметтік-экономикалық қиындықтарға қарсы тұрғындардың жаппай наразылық акциясы өтті. Бұл туралы түрік БАҚ-тары мен халықаралық агенттіктер хабарлады.

Ресми деректерге сәйкес, акцияға жүздеген адам қатысып, олар үкіметтен инфляцияны тежеу, бағаны тұрақтандыру және жұмыссыздықпен күресу шараларын күшейтуді талап етті.

Түркия Ішкі істер министрлігінің мәлімдеуінше, наразылық бейбіт сипатта өтіп, полиция тарапынан қоғамдық тәртіпті сақтау үшін қосымша күш жұмылдырылды.

Алдын ала мәлімет бойынша, тәртіп бұзушылық пен қақтығыстар тіркелген жоқ. Дегенмен, билік жағдайды бақылауда ұстап отырғанын және қажет болған жағдайда қосымша шаралар қабылданатынын мәлімдеді.

Сарапшылардың айтуынша, Түркиядағы инфляция деңгейі соңғы айларда халықтың тұрмыс сапасына тікелей әсер етіп, қоғамдық көңіл-күйге ықпал еткен. Осыған байланысты наразылық шаралары елдің басқа аймақтарында да жалғасуы мүмкін екені айтылуда.

 

8-қыркүйекте Президент Қазақстан халқына жолдау жасайды

 

el24.kz 8 қыркүйекте Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстан халқына жолдау жасайды. Бұл — мемлекет басшысының сегізінші жолдауы.

Оны Парламент палаталарының бірлескен отырысында жариялайды. Мұны Президенттің баспасөз хатшысы Руслан Желдібай хабарлады.

Лудомания қасіреті: құмар ойынан қанша қазақстандық жапа шегуде?

 

Қазақстанда құмар ойынға тәуелділік – күн сайын мыңдаған адамның тағдырын тәлкекке түсіріп отырған әлеуметтік дерт. Ойынның шырмауына түскендер тек қаржысынан ғана емес, отбасынан, денсаулығынан, кейде тіпті өмірінен айрылуда. el24.kz тілшісі осы орайда сараптама жүргізіп, зерттеу жасады.

Ажырасулардың себебі – ойынқұмарлық

Ресми статистикада ажырасудың нақты себептері ашылмайды. Дегенмен, депутаттар мен мамандардың айтуынша, елімізде ажырасулардың 40 пайызына дейін құмар ойын тікелей әсер етуі мүмкін. Бұл мәлімет ресми бекітілмесе де, қоғамдағы ахуалды көрсетіп отыр.

Суицид деректері алаңдатады

2024 жылдың қаңтар-шілде айларында Қазақстанда 2,1 мыңнан астам адам өз-өзіне қол жұмсаған. Оның қаншасы лудомания құрбаны екені бөлек көрсетілмейді. Кей ақпарат көздерінде «құмар ойынның кесірінен жыл сайын жүздеген адам суицид жасайды» деген деректер айтылады, бірақ ресми растауы жоқ.

350 мыңнан астам қазақстандық ойын тұзағында

Әртүрлі ашық дереккөздерге сенсек, елде 350 мыңнан 1 миллионға дейін адам құмар ойыннан зардап шегуде. Тек 2024 жылдың өзінде 130 мыңнан астам азамат eGov мобильді қосымшасы арқылы өздерін құмар ойындарға қатысудан ерікті түрде шектеген. Бұл – мәселенің қаншалықты ауқымды екенін айқын дәлелдейді.

Экономикалық айналым – 1 триллион теңгеден асады

Ойын бизнесінің жылдық қаржылық айналымы 1 триллион теңгеден астам деп бағалануда. Бұл бір жағынан саланың табысын көрсетсе, екінші жағынан – қоғамға түсіп жатқан ауыртпалықтың көлемін білдіреді.

Қорытынды

Лудомания – тек жеке адамның емес, бүкіл қоғамның қасіреті. Қаржыдан айырғанмен қоймай, отбасыларды ажыратуда, адамдарды тығырыққа тіреп, кейде өмірімен қоштасуға итермелеуде.

Көмек керек болса – хабарласыңыз!
111 – Ұлттық сенім телефоны (балалар мен жастарға арналған)
112 – Шұғыл қызметтер нөмірі
eGov mobile арқылы – құмар ойындарға қатысуды 6 айдан 10 жылға дейін ерікті түрде шектеу қызметі қолжетімді

Кейбір сауда орындарында никап, паранжа кигендерге кіруге тиым салынды

 

Ниқаб пен паранжа кигендерге кейбір сауда орталығына кіруге тыйым салынды. Тіпті кіреберіске арнайы жапсы

Бұл талап құқықты шектеу емес деп санайдрмалар да іліне бастаған- деп хабарлайды el24.kz  тілшісі КТК телеарнасына сілтеме жасап.ы сенаторлар. Керісінше, заңды әрі қауіпсіздік талаптарына толық сәйкес деп отыр.

Марат Қожаев, Сенат депутаты:

— Өткен сессияда қоғамдық орындарда бетін толық жабуға тыйым салатын заң қабылданды. Бұл құқықтық тәртіп пен қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін енгізілген. Сауда орталығы – адам көп жиналатын орын. Сондықтан заңға қайшы емес. Кейін дау туғызғанша, алдын ала ескерткен дұрыс. Алматыдағы сауда орталықтарында бет-әлпетін толық жауып тұратын киіммен кіруге тыйым салынған. Яғни ниқаб, паранжа сияқты бет‑келбетіңді жасыратын киім киіп кіруге рұқсат берілмейді. Депутаттар мұндай шараның барлық көпшілік орындарына да енгізілуін қолдайды.

Арнайы заң талабы ұзақ талқылаудан соң қабылданған. Бұл соңғы жылдары қылмыстық істерде күдіктілердің бетін тұмшалап, жазадан жалтарып кету оқиғаларының алдын алуы үшін де енгізіліп отыр.

Подробности
Категория: Сырласу

Адамның қаншалықты ренжігіш екенін қалай білуге болады? Барлығы оңай! Бар болғаны оның жұлдызнамасын анықтаңыз. 

Біз адамдар өзіміз күткендей жауап қайтармаған кезде ренжиміз. Кейде ренішіміз орынды болғанымен, арасында болмашы дүниелерге де мұңаямыз. Психолог мамандардың айтуынша, әдетте адам өзіне назар аударту үшін ренжиді екен. Бұл – психологиялық қорғанудың бір түрі. 

Подробности
Категория: Сырласу

Бірқатар мамандар жұбайлардың жас айырмашылығының кейбір ерекшеліктері бар деген пікірде. Қызық" Клубер"ден аударып беруді жөн көрдік. Сонымен:

  Жұбайлар жасты болса
Мұндай некеде тұрмыстық қарым-қатынас берік орнайды. Ерлі-зайыптылардың жеке тұлға ретінде өз-өздерін шыңдауы, дамытуы кешеуілдейді.

Подробности
Категория: Әлем жаңалықтары

 
17 тамыз сенбі күні Ауғанстан астанасында болған үйлену тойында жарылыс болды.

Жарылыс кезінде той өтіп жатқан ғимаратта ондаған адам болған. Көргендердің сөздеріне қарағанда, оқиға болған жерде қанға бөккен ондаған адамның денесі жатқан.

Подробности
Категория: Проза

Бақтыгүл Ауданова
(Әңгіме)

 

– Дұрыс, солай болсын. Бірақ, жылы орнымыздан қозғалуға әлі ертерек сияқты.

– Бізге қолайы Шымкенттің төңірегі шығар. Жазы ыстық, қысы жылы. Халқы да еңбекқор. Өзіміз сияқты мақта егеді. Шаруаға да жайлы. Қазақылығы басым.

– Мына дастархан сарғайып қалды. Ас қайырайық, келіндер табақтарды алсын. Ал, әулием деп қолын жайды молда Хаким ешкімді күтпестен.

Осылай біздің үйдегі жиын тып-тыныш отырған қазақ ауылына бүлік салды.

– Әке,-дедім әлі де терең ойдан арыла алмай отырған әкеме қарап. –Садық атаның көшейік дегені несі? Қазақстанда онсыз да тыныш болмай тұр ғой...

– Көпті көрген кісі ғой, әлденені сезген шығар. Шынына келсем көшу жайы менің де ойымда жүрген. Бірақ... шешетін сендер...

Көктем шыға салысымен ауылдың екі-үш азаматы шалдардың аманатын арқалап Қазақстанға кетті. Ел көруге, жер көруге. Мүмкіндігі болса бір ауыл түгел бір жерге барып қоныстансақ деген ой жоқ емес. Бұл шалдардың арманы. Әрине, бірін-бірі қимайды ғой.

Подробности
Категория: Проза

Бақтыгүл Ауданова
(Әңгіме)

КСРО ыдырағаннан кейін бұрынғы одақтас республикалардың өз алдына «күн көріп» кетуі оңай болған жоқ. Бір жүйеге түскенге дейін біраз қиыншылықтарды бастан кешті. Тәуелсіздігінің алғашқы жылдарын ащылау бастаған елдердің бірі Тәжікстан болса, ондағы азаматтық соғыс көптеген адамды есінен тандырып, есеңгіретіп тастады.

Бүгінгі тақырыпта тәжік жерінде болған соғыстың куәсі болған қазақ азаматының бастан кешкен қиыншылықтары баяндалады.

Көшуімізге Желтоқсан көтерілісі себеп болды

 Мен ол кезде әскерден жаңа келген жігіт едім. Әкем мен ағаларыма арқа сүйеп кеткенім сонша миыма оқу, жұмыс істеу деген нәрсе келмепті. Астымдағы көк тұлпарыма мініп алып қай жерде отырыс болса сол жерден табылатынмын. Өзі аз ғана қазақтың бәрі мені таниды десем өтірік емес еді.

Подробности
Категория: Елең еткізер

 
Деректер бойынша, қыз Бейбарыс ауылында, жігіт Талдыкөл ауылында тұрған.

Атырау облысындағы Бейбарыс ауылында 12 тамыз күні асылып қалған қыз бен жігіттің денесі табылды. Расталмаған деректерге сәйкес, қайтыс болған жігіт - 20 жаста, ал қыз - 18 жаста болған.

Подробности
Категория: Сырласу

…Күйеуім екеуміз қаладағы арзан асханалардың бірінде түскі ас ішіп отырдық. Ол маған сүйсіне қарап, сезімін айтып отырды. Ол мені шын сүйді, ал мен оны..

Күйеуім — бойшаң, ірі денелі, өте сымбатты жігіт болатын. Мен оны — жанымнан артық сүйдім. Бірақ, біздің отбасы жағдайымыз өте нашар еді.

Күйеуім қарапайым құрылысшы болғандықтан, жалақысы 50.000 теңгеден аспайтын. Мен оған, ескі көйлектер ұсқынымды бұзып тұратынын айтып, қатты қысылушы едім. Ал күйеуім «Уайымдама жаным, бұл күндер артта қалады! Мен сені қымбат мейрамханаларда тамақтандырып, ең қымбат көйлектерді кигізіп, ең әсем әшекейлерді сыйлайтын боламын! Сен бақытты боласың!» деп мені жұбатушы еді.

Подробности
Категория: Әлем жаңалықтары

Сомалиде содырлар отельге шабуыл жасап, 10 адам қаза тапты.

Бұған қоса, ондаған адам түрлі жарақат алып, ауруханаға түскен. Лаңкестер мен қауіпсіздік қызметі өкілдерінің арасындағы атыс жалғасуда. Associated Press мәліметінше, Сомалиде қаруланған содырлар тобы Кисмайо қаласындағы отельге шабуыл жасаған.

Подробности
Категория: Әлем жаңалықтары
Жамбыл облысында Алматы-Екатеринбург тас жолының 380-шақырымында жол апаты салдарынан 3 адам көз жұмды, деп хабарлады облыстық Полиция департаментінің баспасөз қызметі.

«13 шілдеде сағат 17.35-те Жамбыл облысы Полиция департаментінің кезекші бөліміне Алматы-Екатеринбург тас жолының 380-шақырымында SsanYong маркалы қызметтік автокөлігінің аударылғаны туралы хабарлама келіп түсті.

Подробности
Категория: Тылсым дүние

Даниялық, Норвегиялық және Германиялық ғалымдар адамдардың шамамен 10 пайызы қайтыс болардың алдындағы уайымды бастан өткеретінін анықтады (немесе ағылш. near-death experiences). Бұл туралы еуропалық неврология академиясының бесінші конгрессі аясында айтылды, деп хабарлайды Stan.kz ақпарат агенттігі Medicalxpress басылымына сілтеп.

Подробности
Категория: Сырласу

Жазбада әйелдің сүйкімсіз әрекеттеріне тоқтала келіп, өмірде осы қылықтардың бойыңыздан табылуына жол бермеуге шақырады.

Әлеуметтік желіде zhuldyzdyn_zhazbasy парақшасында әйелдің бойынан еркекке ұнамайтын 6 қылық туралы жазба жарияланды, деп жазады Sn.kzақпарат агенттігі.

Жазбада әйелдің сүйкімсіз әрекеттеріне тоқтала келіп, өмірде осы қылықтардың бойыңыздан табылуына жол бермеуге шақырады.

Подробности
Категория: Сырласу

Мен бұған дейін осы сайттағы отбасылық оқиғаларды оқып, өзіме сабақ алуға тырысатынмын.Мен бүгін сіздермен өз ішімдегі мұңымды ақтарсам деп едім.

Үш баланың анасымын, отбасымның шаңырағын шайқалтқым келмейтін жандардың бірімін. Бірақ өкінішке орай, күйеуім жүріс жасайды, 2 жыл шыдап келіп едім, осы жазда біраз миымды тынықтырмақ болып, ауылыма кеттім. Жолдасым өзі менің біраз уақыт ауылда болғанымды қалаған болатын. Ол анда-санда телефон шалып қоятын, балаларын сұрайды, қашан қайтасындар деп те сұрап қояды.

Подробности
Категория: Әлем жаңалықтары


Филипіндік ер адам балық аулау кезінде тірі балықты жұтып қойып, тұншығып қайтыс болған.

Роджер Марселино есімді Филипиннің Бугасонг қаласының тұрғыны 11 жасар ұлымен балық аулауға барған. Үйінен алыс емес жердегі көлде тилапия деген тірі балықты жұтып қойып, қақалып қалған.

Подробности
Категория: Керек кеңес


Алғашқы әңгімелесуден қалай жақсы өтуге болады? Өзіңді қалай ұстаған дұрыс? Сұхбаттасу барысында нені әңгіме ету керек? Міне, осы сұрақтар жұмыс іздеушілерді әбігерге түсіретіні анық. Жауап бермес бұрын, алдымен әңгімелесу кезінде жіберілетін олқылықтарға мұқият болған дұрыс. 

Әңгімелесу дегеніміз- жұмыс берушімен жұмыс іздеушінің арасындағы қызметтік кездесу. Кездесу кезінде компанияның болашағы туралы, мансап, жұмыс тәжірибесі сөз етіледі. Сондықтан қойылатын барлық сұрақтарға әзір болу керек. Әңгімелесуден жақсы өтіп, жұмысқа тез тұрып кету үшін бірнеше кезеңдерге алдын ала дайындалған абзал. 

Жұмыс берушімен телефон арқылы сөйлесу. 
  1. Жыныстық қатынаспен айналысқан ер мен әйел 9-қабаттан құлап кетті
  2. Адам денесіндегі ғажайыптар...
  3. Тоқаев шетелдік инвесторларға ескерту жасады
  4. Жүргізуші куәлігінсіз көлік тізгіндегендерді қылмыстық жауапқа тартпақ