Ертерек заманда өзі жомарт, мейірімді бір бай кісі өмір сүріпті. Байдың жақсылығын туған- туысы, көрші- қолаңы ғана емес, өткен- кеткен жолаушылар да көп көреді екен. Бірақ, жұртқа қайырымдылық жасаған сайын, байдың дəулеті арта түседі. Біреуге қой берсе, қорасындағы қойы егіз туады. Байлығы жұтамақ түгілі арта түседі екен. Байекең бір күні сапарлап жолға шығады. Қас қарайып келе жатса керек. Ат үстіндегі байекең қоржынынан нан алып жейді. Сол кезде нанның бір үзігі жерге түсіп кетеді.

Қырық жыл ұрлық жасаған бір кісі қартайған шағында «сонша жыл ұрлық жасадым, адам өлтіріп күнәға баттым. Енді төрімнен көрім жақын қалғанда қажылыққа барып, Алладан күнәларым үшін кешірім сұрап келейін» деп, қажылыққа жеті нан, жеті уыс талқан салып, жолға шығыпты.
Күндіз-түні тоқтаусыз жүріп отырған ол шаршап-шалдығып шөлге жеткенде жүрек жалғап алайын деп қоржынына қараса, не бір түйір нан, не бір жұтым су қалмаған екен. Енді қайтпек? Жан-жағына көз жүгірткен ол алыстан бір үйді көреді. Сусын сұрап ішейін деп үйге жақын барса, бір әйел өліп жатыр.

Құралай Сейсенбекқызы

 
Үйге кіріп қалсам, анам намаз оқып отыр екен. Көзінің жасы тарам-тарам. Жүрегім ауырып, кері бұрылып тысқа шығып кеттім. Анамның неден жабыққаны туралы ой көкейімнен кетпей қойды. Әкем қасында. Жалғыз ұлы мен қызын да Жаратқан жақсылықтан кенде еткен жоқ. Сонда анам неге жылайды? Әлде бір жері ауырып жүр ме? Жүрегім мұздап қоя берді. 

"Бес қонақ" өткен соң, мамыр айының шамамен он төрті және жиырма сегізі аралығында 2-3 күнге ғана соғылатын қатты желді халық даналары «Құралай салқыны» дейді.

Ақсақалдар айтуынша, оның дәл бұлай айтылу себебі, осы уақытта киіктер лақтап, құралайын суық жерден тұрғызып жүгіртеді. Киіктердің төлдер кезі, желге қарсы жүгірген жағдайда ғана олар төлдеуге қабілетті болады екен. Олардың төлдері аптап ыстыққа шыдамайды, сол үшін жылда көктемнің үшінші айы мамырдың аяғына қарай табиғаттың тылсым күшімен қатты суық жел тұрады. Киіктердің төлдеуі екі – үш күнге ғана созылады. Бір ғажабы киік қанша көп болсада, «құралай салқыны» кезеңінде төлдеп үлгіреді. Сондықтан одан ары жаз толықтай күшіне енеді екен.

ҚЫСҚА ӘҢГІМЕЛЕР
• Таңертең үйге келе жатсам, кіреберісте жазу ілініпті: «Құрметті, көршілер! Бүгін шамамен 9.20 үйге кіретін есіктің маңында 120 сом жоғалды. Тапқан адам 76 пәтердегі жалғызбасты анаға апарып бере салыңыздаршы! Зейнетақысы – 15 мың ғана екен». Әмиянымды ашып 120 сомды ыңғайлап қолыма алып, әлгі пәтерге барып, қоңырауын бастым. Ақша ұстаған қолымды соза беріп едім, есік ашқан кісі бас салып құшақтай алды. Сасып қалдым. Бірдеңелерді айтып, көзінің жасын сүртіп жатыр. Не болғанын түсінбей қалдым. «Ұн әкелуге шығып едім. Келгенде қалтамнан кілтімді алдым, сол кезде түсіріп алған шығармын». Бірақ! Ақшаны алмады. Бүгіндікке оның ақшасын тапқан алтыншы адам екенмін! Адамдар! Мен сендерді жақсы көрем!